Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

XIX - XVIII asrlarda Falastin shaharlari gullab yashnagan. 
Falastinning boyliklari qo‘shni davlatlarni o‘ziga tortgan. Asrlar 
davomida misrliklar, Bobil, Aqqod, Ossuriya, Xett, Eron, Yunon, Rim 
qo‘shinlari Falastinga ko‘plab yurishlar qilib, mamlakatni vayron 
qilib, talofatlar keltirganlar. 
Masalan, Bet-Shan xarobalarida Misrning XVIII - XIX sulola 
fir'avnlari zamonida, jumladan Seti I va Ramzes II davrida, qurilgan 
ibodatxonalar qoldiqlari aniqlanib, Suriya - Finikiyaning Vaal - 
Dagon va Vaalat-Ashtoret zamoniga oid ibodatxonadan misrliklar 
uslubida ishlanib, Misr yozuvlari bitilgan qabr toshi topilgan. Unda 
Suriya - Finikiya xudosi Mekal nomi bilan ataladi. Shu bilan bir 
vaqtda  Bet - Shanda muqaddas ilonga ham sig‘inganlar. Qazish 
ishlari vaqtida topilgan ko‘plab buyumlar, jumladan, qadimgi Bobil 
yozuvlarida  “Shan”  nomi bilan uchraydigan muqaddas ilon uyalari 
ham shundan dalolat beradi. Bu diniy e'tiqod shakllari eng qadimgi 
yahudiy qabilalarining diniy qarashlariga mos keladi. Qadimgi 
yahudiylar ham o‘sha davrning o‘zga xalqlari kabi turli tabiat kuchlari 
hamda hayvonlarga topingani to‘g‘risida ma'lumotlar bor. Misr 
yozuvlarida Falastinning “Tangri El tog‘i” deb atalgan joyi xatga 
olingan. Isroilning ilk shohi Xerovoam tepalik ustida ibodatxona 
qurgan. Falastinning turli joylaridan muqaddas hisoblangan toshlar 
topilgan. Tavrotda “dalolat uchun” tosh uyumini qilish odati ta'rif 
etiladi
1
. Tavrot kitoblarida ta'rifi keltirilgan oltin buzoq va mis ilon 
o‘sha davrda hayvonlar ilohiylashtirilib, ularga sig‘inganlikni 
qo‘rsatadi. Din adabiyot bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan. “Tavrot” 
                                                 
1
 Monmonier M., Rhumb Lines and Map Wars. A Social History of the Mercator 
Projection, Chicago 2004. 
Qadimgi Falastin 
madaniyati 

---

 
 
174
kitoblarida qadimgi adabiyotning turli asarlari: diniy asotirlar, tarixiy 
afsonalar, qahramonlar haqida xalq dostonlari saqlangan. Tavrot 
asarlarida Xanaan hamda Bobil va Misr adabiyotining ta'siri sezilib 
turadi.  “Tavrot” o‘z navbatida qadimgi xristian adabiyotiga ta'sir 
ko‘rsatgan. Payg‘ambarlarning va'zlari va badiiy jihatdan g‘oyat 
yuksak lirik she'rlar (diniy qasidalar) jahon adabiyotining eng go‘zal 
asarlari qatoridan joy olgan. 
Qadimgi Falastinda dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik 
va savdo -sotiq rivojlangan. Xo‘jalikni boshqarish uchun xatni 
biladigan savodli mirzolar, amaldorlar, harbiylar, me'morlar, 
hunarmandlar talab etilgan. Ularni qadimgi maktablarda 
tarbiyalashgan. O‘sha davrda qadimgi oromiy yozuvidan 
foydalanilgan. Falastinda yozuv va amaliy bilimlarning vujudga 
kelishi xo‘jalik rivojiga katta ta'sir ko‘rsatgan.