Microsoft Word ece. Cep. 156. Uzbek doc

7.10 
Ҳимояланган табиий ҳудудлар тизими 
1998 йил Биохилма-хиллик стратегияси ва ҳаракат режасида беш био-географик зона белгиланган: 
• 
Водий ва текисликлар чўл экотизимлари; 
• 
Тоғ этакларидаги ярим чўл ва даштлар; 
• 
Бош дарёларнинг экотизимлари ва қирғоқбўйи экотизимлар; 
• 
Сув-ботқоқ ер ва дельталар экотизимлари; 
• 
Тоғ экотизимлари. 
Биохилма-хиллик стратегияси ва ҳаракат режасининг муҳофазаланган табиий ҳудудлар тармоғи уч 
стратегик соҳаларидан бири бўлиб институциявий ва ҳуқуқий шароитни яратиш, муҳофазаланган 
табиий ҳудудлар тармоғини кенгайтириш, муҳофазаланган табиий ҳудудлар тармоғини бошқариш, 
табиий биохилма-хиллик ахборот тизимини яратиш, тутқинда етиштириш ва ташқи воситалар ёрдамида 
сақлашни қамраб олади. Ўзбекистон муҳофазаланган табиий ҳудудларнинг экологик барқарор 
тармоғини барпо этишни мўлжаллаяпти, ушбу тармоқ жами ер майдонининг энг камида 10 фоизини 

---

133 
ташкил қилади. Муҳофазаланган табиий ҳудудларнинг катталиги, бўлинмаслиги ва репрезентативлиги 
биохилма-хилликни сақлаш мақсадларига этишишнинг ҳал қилувчи омилларидир. Бошқариш 
режаларини бажариш ва иқлим беқарорлиги ва муҳофазаланган табиий ҳудудларга узоқ муддатли 
таъсирларга мослашиш қобилияти бошқа муҳим омиллар жумласидандир. 
Ўзбекистоннинг ҳозирги табиий муҳофазаланган ҳудулари беш тоифа ташкил қилади: табиат 
қўриқхоналари/миллий қўриқхоналар; миллий парклар; бир экологик марказ; ёввойи ҳаёт ҳудуди 
(заказниклар) ва миллий табиий обидалар. Айдар-Арнасой кўллар тизимини Биринчи ўринда сувда 
сузувчи қушларнинг яшаш муҳити сифатида халкаро аҳамиятга эга булган сув-ботқоқ муҳитлари 
тўғрисидаги Рамсар конвенциясига мувофиқ халқаро аҳамиятга эга сув-ботқоқ ер, деб белгилаш 
тармоқнинг охирги сезиларли кенгайтирилиши бўлди. Айдар-Арнасой (527.100 га) орнитологик 
муҳофазаланган зона ва Ўзбекистондаги энг катта сув ҳавзаси бўлиб Сирдарёнинг ўрта оқимидаги суви 
минераллашуви ҳозирги 8дан 10 г/л дан ортиб бораётган кўллардан иборат. Ушбу кенгайтириш билан 
муҳофазаланган табиий ҳудудлар жами майдони мамлакат ҳудудининг 5,8 фоизига етди. Бунинг устига, 
ер ости чучук сув ҳосил бўлиши зоналарни муҳофаза қилиш учун жорий этилган 16 муҳофазаланган 
табиий зона (350.919 га) ва дарёлар муҳофазаланган зоналари (ер майдони 27.900 га) бошқа экологик 
вазифаларни ҳам бажаради ва биохилма-хилликни муайян даражада сақлашга ёрдам беради. 
Ўзбекистонда муҳофазаланган табиий ерлар тармоғини кенгайтиришда этишилган ижобий натижаларга 
қарамай, 
Биохилма-хиллик 
стратегияси 
ва 
ҳаракат 
режасида 
айтилгандек, 
тармоқнинг 
репрезентативлиги ва янги муҳофазаланган жойлари киритиш устида ишлаш керак. Ўсимлик ва 
ҳайвонот дунёсининг хилма-хиллиги ўнлаб йиллар давомида катта ўзгаришларга учраган табиий яшаш 
муҳитининг аҳволига бевосита боғлиқдир. Бу турлар сони камайиб кетишига олиб келди, ва баъзи 
ҳолларда, йўқ бўлиб кетиш хавфи тобора кўпроқ турларга таҳдид солмоқда.