Microsoft Word Boymur\340tov tm

Negativ tanda ipini uzatish va taranglash mexanizmi

6.2-rasmda negativ tanda uzatish va taranglash mexanizmni printsipial sxemasi keltirilgan. To'quv g'altagi o'zagiga o'rnatilgan barabanga tasma o'ralgan. Tasmani bir uchi to'quv dastgohi ramasiga, ikkinchi uchi esa richakka bog'langan. Richakni bir uchi dastgohga maxkamlangan, ikkinchi uchi esa erkin holda bo'lib,
unga yuk W osilgan. To'quv g'altagidan tanda ipini uzatish baraban va tasma orasidagi ishqalinish kuchini o'zgarishi hisobiga amalga oshiriladi. Tanda ipi ta- rangligi ishqalanish kuchidan katta bo'lganda tanda ipi to'quv g'altagidan bo'shati- ladi, aksincha esa tormozlanadi. Bu mexanizmda tanda ipi tarangligi ishqalanish kuchini o'zrgartirish hisobiga rostlanadi.

6.2-rasm. Negativ tanda ipini uzatish va taranglash mexanizmi

1- to'quv g'altagi; 2-gardish; 3-o'zak; 4-baraban; 5-o'q; 6-zanjir; 7-richag; 8- yuk; 9-skalo.

R = to'quv g'altagidagi o'rama radiusi;
r = baraban radiusi;
T_t = tasmani richakka maxkamlangan tomonidagi taranglik; T_s = tasmani ramaga maxkamlangan tomonidagi taranglik; W= yuk;
x = tasma va tayanch nuqtada orasidigi masofa;
y = tayanch nuqta va yuk orasidagi masofa (o'zgaruvchan);
T = tanda ipi tarangligi (o'zgaruvchan);
F = ishqalanish kuchi.
To'kuv g'altagi markaziga nisbatan olingan moment kuchi:
T R = F r
Ishqalanish kuchi F =T_t - T_s
TR=(T_t-T_s)r (6.1)
T_t/T_s=e^µѳ (6.2)
µ- baraban va tasma orasidagi ishqalanish koeffitsenti; ѳ-tasmani baraban sirtini qamrov burchagi.
TR= T_t(1-T_s/T_t)R=T_t(1- e^µѳ)r
YUk richagi tayanch nuqtasiga nisbatan olingan moment kuchi:
T_tx=Wy
yoki, T_t= Wy/x (6.3)
TR= (1- e^-µѳ)r yoki T= x(1- e^-µѳ) (6.4)



T (6.5)
Formula (6.5) taxlilidan, tanda ipi tarangligini doimiy (bir xil) saqlash shartini ko'rsatadi, ya'ni to'kuv g'altagidagi o'rama radiusi kamaygani sari yuk va tayanch nuqta orasidagi masofani (y) mos ravishda o'zgartirib borishlik talab eti- ladi. Misol uchun, o'rama radiusi 25%ga kamaysa, masofa (y) ham 25% ga kama- yishi kerak.
6.3-rasmda to'quv g'altagi radiusini o'zgarishi va tanda ipi tarangligini o'za- ro bog'likligi ko'rsatilgan. G'altak radiusi kamaygani sari yuk holatini o'zgarmas (y=const)va o'zgaruvchan (y≠const) bo'lgandagi tanda ipini tarangligini ko'rish mumkin. Agar y=const bo'lsa tarnglik radius oxirida keskin ortib ketadi va bu tanda iplarini uzilishiga, to'qima sifatini pasayishiga olib keladi.
Misol uchun to'quv g'altagini diametri 100 sm bo'lsin va u 80 sm ga etganda tanda ipi tarangligi 25% ga ortib ketdi. Ishchi (to'quvchi yoki usta) yuk holatini o'zgartirib, taranglikni boshlang'ich darajada qilib qo'yadi. So'ngra g'altak diametri 64 sm ga etganda tanda tarangligi yana 25 % ga ortib ketdi. Birinchi holatda g'altak diametri 20 sm kamayganda rostlash talab etilgan bo'lsa, ikkinchi holatda 16 sm dan keyin rostlash talab etilmoqda. Bu holat tanda ipi tarangligini o'zarishi to'quv g'altagi dimetrini o'zgarishiga to'g'ri proportsional emasligini, ya'ni ta-
ranglikni o'zgarishi chiziqiy emasgini ko'rsatadi. To'quv g'altagi diametrini kamygani sari yuk holatini rostlash chastotasi ko'payib boradi.

6.3-rasm. To'quv g'altagi radiusi va tanda ipi tarangligini o'zaro bog'likligi