252
Bundan tashqari immun tanqislik haqida dalolat beruvchi nospetsifik usullar
ham mavjud.
Birlamchi neyroOITSda, ayniqsa, kasallikning erta bosqichlarida,
qonda o‘zgarishlar topilmasa ham, likvorda immunologik o‘zgarishlar aniqlanadi.
NeyroOITS bilan kasallangan bemorlar likvorida lemfotsitar pleotsitoz (1mkl da
190 gacha) va T-xelperlar (T4) miqdori keskin pasayishi kuzatiladi. Endotelial
hujayralarning virus bilan zararlanishi miyaning GET va immun to‘sig‘i
funksiyasining buzilishiga olib keladi. Shu aniqlanganki, likvorda OIV ko‘p
hollarda yuqori titrlarda mavjud bo‘ladi – 1 ml da 100
dan ortiq zararlangan
tanacha. Shu bilan bir vaqtda OIV-musbat likvorli bo‘lgan ba’zi bemorlar qonida
infitsirlangan qon tanachalari topilmadi. Shuning uchun neyroOITSga tashhis
qo‘yishda likvor hujayralarida immunologik tekshiruvlar o‘tkazish zarur. Ikkinchi
tarafdan, qon zardobida virusning bo‘lishi likvorda ham topilishi shart degani
emas.
Hozirgi vaktda neyroOITSga tashhis qo‘yishda va
uning davolanishini
nazorat qilishda KT, MRT, PET, ENMG, EEG kabi usullar ishlatiladi.
Davolash.
Hozirgi vaqtda OITSni samarador davolash usullarini qidirish faol amalga
oshirilmoqda. Ma’lumki, retroviruslar qatoriga kiruvchi OIV dori vositalarining
ta’siriga chap beradi. OIV bilan zararlanganda bu muammo ancha dolzarb
hisoblanadi, chunki virus GET himoyasidagi miyaning
neyroglial hujayralarini
zararlaydi. Ma’lumki, GET esa o‘z navbatida ko‘p dori vositalar uchun yengib
bo‘lmaydigan to‘siq hisoblanadi. Ammo hozirgi vaqtda virus replikasiyasini
pasaytirib turuvchi bir nechta preparatlar sintezlangan. Ulardan biri, azidotimidin,
neyroOITSni davolashda qo‘llaniladi. Bu preparat
teskari transkriptaza
fermentining ingibitori bo‘lib, OIV replikatsiyasiga to‘sqinlik qiladi. Azidotimidin
5mg/kg hisobida v/i ga yuborilganda, 10 mg/kg hisobida og‘iz orqali qabul
qilinganda GET orqali o‘tadi. Bu esa uni bosh miyadagi adekvat
kontsentratsiyasini ta’minlab beradi.
OIV virusiga ta’sir ko‘rsata turib, virusga qarshi preparatlar immuntanqislikni
oldini olishda samarador vosita bo‘lib hisoblanishi mumkin.
Bu esa
«opportunistik» infeksiyalarni yuzaga kelishini oldini oladi.
Spetsifik virusga qarshi preparatlar bilan birgalikda simptomatik davo
vositalari qo‘llaniladi. Ularga immunomodulyatorlar, immunostimulyatorlar va
miya ko‘migini ko‘chirib o‘tkazish kabi usullar kiradi. Immunomodulyator,
ko‘proq xelper xususiyatga ega bo‘lgan preparat T-aktivin (buzoqlar timusidan
olinadi) keng ko‘lamda ishlatiladi. Bu preparat peptidlar
kompleksidan iborat
bo‘lib, teri ostiga kuniga 1 mahal 1 ml dan yuboriladi.
«Opportunistik» infeksiyalar qo‘shilganda gerpes, sitomegalovirus, kandida
zamburug‘lari, aspergillar, kriptokokklar, sil
mikobakteriyalari, rangpar spiroxeta,
toksopalazmaga qarshi ta’sir qiluvchi preparatlar ishlatiladi.
Hozirgi vaqtda OITSga qarshi vaksina yaratish virusolog va immunologlar
uchun murakkab masala bo‘lib, u hali o‘z yechimini topgani yo‘q.