Microsoft Word Bolalar nevrologiyasi end doc

 
Etiologiyasi va patogenezi
 
OITS chaqiruvchi virus noonkogen retroviruslar guruhiga taaluqli bo‘lib, 
ular uchun RNK asosida DNK sintezlovchi revertaza (teskari transkriptaza) 
fermentining borligi xarakterli. Revertaza informatsiyani teskari (retro-orqaga) 
o‘qilishini ta’minlaydi.
O‘zining biologik va genetik xususiyatlariga ko‘ra OIV qo‘ylarda nerv 
tizimining surunkali demielinizatsiyalovchi kasalligini (ko‘p tomonlari bilan 
odamlardagi tarqoq sklerozga o‘xshab ketadi) chaqiruvchi Visna virusiga o‘xshash. 
Bu guruh viruslarning o‘xshash tomonlari quyidagilardan iborat: ular immunitetni 
buzadi, organizmda persistentsiya holida saqlanib qoladi, inkubatsion davri uzun, 
ma’lum bir guruh hujayralar (makrofaglar, lemfotsitlar, miya to‘qimalari 
hujayralari) ga nisbatan troplik xususiyatiga ega. Hozirgi vaqtda OIV nafaqat 
immun, balki nerv tizimiga ham yuqori troplik xususiyatiga ega ekanligi 
aniqlangan.
NeyroOITSning patogenezi miyaning to‘siq funksiyasi bilan bog‘liq. 
Ma’lumki, nospetsifik gematoensefalik to‘siq bilan bir qatorda miyaning immun 
to‘siqqa ham ega bo‘lib, uning vazifasi organizmning umumiy immun tizimiga 

---

 246
juda o‘xshash. Miyaning immun to‘sig‘i umumiy immun tizimiga nisbatan 
alohidalashgan, shu bilan bir vaqtning o‘zida u bilan chambarchas bog‘liq. OITS 
virusi (OIV) nafaqat umumiy immun tizim hujayralarini (T-xelper va makrofag), 
balki miyada bir vaqtda immun funksiyani bajaruvchi neyrogliya hujayralarini ham 
zararlaydi. Shuning uchun neyroOITSni miya immun tizimining orttirilgan 
infeksion kasalligi deb qarash mumkin. Hamma neyrovirusli infeksiya uchun zarur 
sharoitlardan biri virus zarrachasini hujayra membranasi retseptorlari bilan 
bog‘lana olishidir. OIV uchun bunday retseptor rolini antigen SD
4 
deb ataluvchi 
oqsil ijro etadi.
SD
4 
OIV membranasining tashqi yuzasida joylashgan oqsil bilan bog‘lanadi. 
SD
4 
antigeni, asosan, immun tizimini boshqaruvchi T-xelper hujayralarda 
uchraydi. Kiritma SD
4 
antigen 40% monotsitlarda va 5% lemfotsitlarda topilgan. 
Shunday qilib, odam organizmida OIV bilan zararlanishga moyil, ya’ni 
membranasida SD
4 
antigen bo‘lgan quyidagi hujayralar uchraydi: miyaning glial 
hujayralari va makrofaglari, o‘pka alveolalari makrofaglari, ichak, qon, urug‘ 
suyuqligi, qin ajralmasidagi xromofil hujayralar, lemfotsitlar, teridagi Langergans 
hujayralari. 
OIV bilan zararlanishga neyroglial hujayralar (astrotsit, oligodendrotsit va 
mikrogliyalar) ham moyil, chunki ular tarkibida RNK ni kodlovchi oqsil bor va 
demak, ular SD
4 
ni sintezlashga qodir. OIV bilan zararlanish uchun glial hujayra 
membranasining qobig‘ida juda kam mikdorda SD
4 
retseptorlarining mavjudligi 
kifoya. Neyroglial hujayra membranasining SD
4 
retseptorlariga birikkan OIV 
membranalarning birlashish yo‘li yoki pinotsitoz yo‘li bilan miya hujayrasi ichiga 
kirib oladi. Keyin OIV o‘z qobig‘idan xalos bo‘ladi va uning RNKsi (teskari 
transferaza fermenti ta’sirida) ikki zanjirli DNK sintezi uchun matritsa bo‘lib 
xizmat kiladi. Bu DNK hujayra o‘zagi ichiga tushadi. Shunday qilib, virus spetsifik 
DNK xo‘jayin hujayralari xromosomasiga kiritiladi. Hujayra genomi bilan 
birlashgandan so‘ng OIV keyingi hujayra avlodlariga neyroglial hujayralar har 
bo‘linganida o‘tadi. Neyroglial hujayralar neyronlardan farqli o‘laroq yuqori 
mitotik aktivlikka ega. Aniqlanishicha, OIV faqat neyroglial hujayralarni 
zararlaydi. Shu bilan bir vaqtda miya neyronlari (membranasida SD
4 
antigeni yo‘q) 
zararlanmasdan qolaveradi. OIV bilan zararlangandan so‘ng ba’zi hujayralar, 
ayniqsa, neyroglial hujayralar virusni latent holda saqlab turishlari mumkin. Bu 
holda qonda hattoki, OIV oqsillarini ham topish amri mahol bo‘ladi.
Qanday qilib OIV miyaga va likvorga tushadi?, degan savol tug‘iladi. 
Aniqlanishicha, SD
4 
antigeni endotelial hujayralarda ham joylashgan, shuning 
uchun ular OIVga nishon bo‘ladi. Kapillyarlarning zararlangan endotelial 
hujayralari gematoensefalik to‘siq (GET) va miya immun to‘sig‘ining buzilishiga 
olib keladi va OIV to‘siqsiz miya moddasiga tushadi. Taxminlar bo‘yicha, OIV 
avvaliga periferik qonning makrofaglariga kirib oladi, ular esa zararlangan 
GETdan osongina o‘tib, OIVni miyaning neyroglial hujayralariga o‘tishiga sabab 
bo‘ladi.
OIV virusi bilan zararlanish 2 yo‘l bilan amalga oshadi: parenteral va jinsiy 
aloqa. 

---

 247