Microsoft Word Bolalar nevrologiyasi end doc

X BOB
O‘ZAKLI MAGNIT REZONANSI USULINI 
NEVROLOGIYADA QO‘LLASH 
 
O‘zakli magnit rezonansi 1939 yilda ilk bor Rali va mualliflar hamkorligida 
kashf etilgan. 1946 yili F. Bloch va E. Purcell bir-biridan bexabar holda magnit 
rezonans imkoniyatini yirik obyektlarda namoyish qilganlar. MRni amaliy 
meditsinada qo‘llash 1971 yil R. Damadian tomonidan tavsiya etilgan. 
MR ning (jismoniy) asoslari
Atom o‘zagining tashkiliy qismlari – ya’ni elementlari o‘z o‘qi atrofida 
doimo aylanib turadi va xususiy magnit momentini vaqtini sodir etadi. Magnit 
momentining katta kichikligi proton va neytronlarning miqdoriga va 
xususiyatlariga bog‘liq va bu holat giromagnit munosabatlari bilan belgilanadi.
Protonlarning orqa yuzasida tashqi magnit maydoni bo‘lmasligi tasodifan 
mo‘ljalga olingan. Natijada ularning summar magnit momenti nolga yaqinlashadi. 
Tashqi magnit maydoni V
0
yozib yuborilganda protonlar maydonga nisbatan 
to‘g‘ri yoki qarshi yo‘nalishda joylashadi va uning yo‘nalishi bo‘yicha 
pretsessirlanadi. Magnit maydoniga yo‘nalish olgan protonlar “past” energetik 
darajada, qarama-qarshi yo‘nalish olganlar esa “yuqori” darajada bo‘ladi. ”Past” 
energetik darajadagi protonlarning miqdori “yuqori” energetik darajadagi 
protonlarga nisbatan bir necha yuqori bo‘lib, summar magnit momentini (M) 
tashkil etadi. Bu holat parallel holda tashqi yuzaga mo‘ljallangan bo‘ladi.
MR ning kattaligi tashqi magnit maydoni hajmiga nisbatan uncha emas, uni 
aniq o‘lchash uchun vektor M ni tashqi magnit maydoniga ko‘ndalang mo‘ljali 
olinadi. Shu maqsadda rezonans holatini, o‘rganiluvchi to‘qima yoki a’zoga 
radiochastotalik impuls bilan protonlarni nurlantiriladi (RCHI). 
Relaksatsiya.
O‘rganiladigan to‘qima RCHI bilan nurlatilganda 
protonlarning qismlari qo‘zg‘aladi, “past” energetik o‘rniga protonlar “yuqori” 
energetik darajaga o‘tadi va ularning magnitlangan vektor mo‘ljalining o‘zgarishi 
tashqi magnit maydoni presessiya sinxronizatsiyalashadi. 
Protonlarni “yuqori” energetik darajaga o‘tishi uzunasiga magnitlashishni 
pasayishiga prosessiya sinxronizatsiya–ko‘ndalang magnitlashuvni ko‘payishiga 
olib keladi. RCHI ni ta’siri to‘xtatilgach qo‘zg‘algan protonlar avvalgi holatiga 
qaytadi. Atom o‘zaklarining energetik darajasini avvalgi holatga qaytishi atrofdagi 
strukturali katakchaga ulardan olingan kinetik energiyani beradi. Bu holat 
uzunasiga yo‘nalgan magnitlashuvni ko‘payishiga olib keladi va bu 63 % gacha 
tiklanishga olib keladi, ma’lum vaqtdan so‘ng, -T1 bilan belgilanadi.
Relaksatsiyaning mazkur shakli Spin-reshetchatiy (spin-katakchalik) yoki 
uzun relaksatsiya deyiladi. T1 – bu konstanta bo‘lib, protonlarni yuqori energetik 
darajada o‘rtacha turish vaqtini ko‘rsatadi. Shu vaqtning o‘zida uzun ko‘ndalang 
relaksatsiya sodir bo‘ladi. RCHI ta’siri to‘xtatilgach presessiya sinxronizatsiyasi 
buziladi. Desinxronizatsiya tezligi eng ko‘p darajada atom o‘zagi magnit momenti 
o‘zaro ta’siri va tashqi magnit maydonining turlicha bo‘lishi ta’sir ko‘rsatadi. 
Desinxronizatsiya ko‘ndalang magnitlashuvi pasayishiga olib keladi. Bu jarayon 

---

 166
T2, ya’ni T2 – konstanta bo‘lib, protonlarning sinxron prosessini tez 
parchalanishini ta’riflaydi.