10-variant Motivatsiya

10-variant
Motivatsiya – bu uzini va boshkalarni shaxsiy yoki tashkilot maksadlariga erishish uchun faoliyat uilishga yunaltirish jarayoni. Tashkilot vazifalarini yaxshi bajarish uchun odamlarga ta’sir etish mumkin. Eng birinchi kullanilgan usullardan biri bu kamchin va kulcha usuli bulgan. Taxminan 1910 yilda «Ilmiy boshkaruv maktabi» vujudga keldi, texnologiya rivojlanishiga karamasdan, ishchilar shart-sharoiti yaxshilanmadi. Teylor va uning zamondoshlari motivatsiyani «kamchin va kulcha» usulini takomillashtirib, «yetarli kunlik ishlab chikarish» usulini kullay boshlashadi, ya’ni maxsulot ishlab chikishiga karab ish xaki tulanar edi.
Zamonaviy motivatsiya nazariyasini ikki turga ajratish mumkin, Bular: mazmunli va jarayonli nazariyalar. Extiyoj tushunchasi moxiyatini ochish uchun mayl tushunchasini keltirish zarur. Inson juda kup narsalarga ega bulishga moyil buladi. Boshkacha, maylni xoxish, istak kabi ifodalash mumkin. Ammo kishilar mayllariga ayni vaktda erisha olmasliklarini uzlari xam yaxshi bilishadi. Shunday kilib, extiyojlar, bu – insonga ayni damda fiziologik va psixologik jixatdan nimaningdir yetmasligidir. Mazmunli motivatsiya nazariyasi umuminsoniy extiyojlarni turkumlashga xarakat kildi, ammo shuni aytish kerakki, barcha extiyojlarni anik turkumlash mumkin emas. Xozirgi kunda kupgina psixologlar ikki xil extiyojlar turkumi mavjudligini tan olishgan. Bular birlamchi va ikkilamchi extiyojlar.
Mukofotlar – bu odamzot uzi uchun kadrli deb xisoblagan barcha narsalar. Xar bir odam uchun kimmatli narsa xar xil buladi, demak mukofotga bulgan karash xam turli xil. Raxbar ikkita asosiy mukofot turlari bilan ishlaydi: ichki va tashki. Ichki mukofot – bu ishning moxiyatidir. Masalan, natijaga erishish, uzini xurmat kilish xissiyoti va muvaffakiyat zavki. Ish jarayonida vujudga keladigan munosabat va dustlik xam ichki konikishga misol bula oladi. Ichki konikishni vujudga keltirishning eng oddiy usuli – bu ish joyida kerakli sharoitni yaratish va anik vazifani kuyish.
Motivlashtirish –bu ruhiy omil bo’lib , shaxs faolligini manbai , sababi, dalili har xil turli ehtimollardadir. U xodimlarni jonli mehnat faoliyatiga rag’batlantiruvchi kuchli vositadir. Boshqacha qilib aytganda motivlashtirish –bu kishilar faoliyatini ruhiy yo’llar bilan maqsadga muvofiq yo’naltirishdir. U muayyan ehtiyojni qondirish bilan bog’liq. Ehtiyoj esa sabablarda namoyon bo’ladi. Inson tirik jon sifatida ovqat yeyish ,uxlash , dam olib o’z kuchini tiklash , o’zini issiq –soviqdan asrash ehtiyojlariga ega .Mazkur ehtiyojlar moddiy, ya’ni kiyim-kechak, oziq-ovqat ,turar joy va boshqalar shaklida ifoda etiladi. Insonning moddiy ehtiyojlari bilan sotsial-ijtimoiy ehtiyojlari ham borki, bo’larga bilim olish , madaniy saviyasini oshirish , malaka , mahoratga ega bo’lish va sog’lom hayot kechirib , uzoq umr ko’rish kiradi.