Microsoft Word Allambergenova M

56

deb o’qigan. I. Markvart buning asli parsakar bo’lib, u sug’d otashparastlarini bildirsa kerak degan.

Buqaraq- ( Kultegin 52) Quriya kün bats'iqdaqi Sogd barcakar, Buqaraq ulus bodinta Nan sangun ogul tarqan kälti. -Janubda kunbotardagi Sug’d, barchakar, Buqaraq ulus xalqidan Nang sangun, O’g’ul tarxon keldi. Oldin Buqaraq ulusni Buxoro xalqi yoki o’lkasi deb tushinilar edi. Hozir esa Buqaraq Buxoro emas, buxoroliklar (sog’daq singari) va bitigdagi Buqaraq ulus buxoroliklar shahri degan ma'noda bo’lib, u Talasga nisbatan aytilgan, chunki VI asrdayoq u yerga buxoroliklar borib o’rnashgan edi.

Qarluq xalqi-(Kultegin 41) Kultegin yeti Utuz yashina Qarluq bodun ärir barur arkali yägi bolti. -Kul tegin 27 yoshida Qarluq xalqi begonalashib ketgach, dushman bo’ldi. Qarluqlar Qadimgi Oltoyning g’arbida, so’ngra Irtish daryosining o’rta oqimida yashagan. Ular qadimgi turkiy qabilalardan biri. VI-VII asrlarda turk xoqonligi tarkibiga kirgan.

Apar- (Kultegin 11) Tabgac, Tubut, Apar...- avar deb taxmin qilinadi. VI asrda Dunay bo’ylarida avar xoqonligi tashkil topgan. Avar xalqi qo’shni davlatlarga tez-tez yurish qilib turgan. Turkiy tilda gaplashuvchi xalqlardan biri.

Tabg'ach- qadimgi turkiy yozma yodgorliklarda xitoy eli, yurtini Tabgac- (Tawgac), Tabg’ach eli atalgan, xitoy xoqoni-tabgac qagan, xitoy xalqi esa-tabgac bodun, xitoy tilini tabgac tili deyilgan.

Shuni alohida ta'kidlash kerakki, turkiy va turkiy bo’lmagan urug’ va qabilalar nomlarini aniqlash, ularni leksik-semantik tomondan tahlil qilish juda qiyin vazifadir. Chunki buning uchun etimologik kuzatishlar olib borish talab qilinadi. Turkiy va turkiy bo’lmagan urug’-qabilalar to’g’risida ilk ma'lumotlar M.Koshg’ariyning “Devoni”da o’z ifodasini topgani bizga ma'lum. Uning ta’kidlashicha o’g’uzlar turklarning bir qabilasi bo’lib, ular ikki urug’dir. Har bir urug’ o’z mollariga ma'lum bir tamg’ani qo’yganlar¹⁵. Ana shu o’zlari qabul qilgan


1. ¹⁵ Azimov I, Rahmatov M “Qadimgi turkiy til” T-2005;