Microsoft Word 7 -mavzu. Muh

qisqa muddatli xotira
deb ataladi. 
Juda ko‘p qaytarishlar va qayta tiklashlar natijasida materialni uzoq muddat davomida 
esda saqlanib qolishi xarakterli bo‘lgan uzoq muddatli xotiradan farq qilgan holda, qisqa 
muddatli xotira bir marta hamda juda qisqa vaqt oralig‘ida idrok qilish va shu ondayoq qayta 
tiklashdan so‘ng qisqa muddatli esda olib qolish bilan xarakterlanadi. 
Hozir ilmiy adabiyotlarda qisqa muddatli xotirani quyidagi atamalar bilan nomlash 
uchraydi: «bir lahzalik», «dastlabki», «qisqa muddatli» va boshqalar. 
Operativ xotira
inson tomonidan bevosita amalga oshirilayotgan faol tezkor harakatlar, 
usullar uchun xizmat qiluvchi jarayonni anglatuvchi mnemik holat 
operativ xotira
deb ataladi. 
Hozirgi zamon psixologiyasida ushbu holatni namoyon qilish uchun quyidagi misol keltiriladi. 
Matematik amalni bajarishga kirishar ekanmiz, biz uni muayyan bo‘laklarga ajratib hal qilishni 
maqsad qilib qo‘yamiz. Shu boisdan oraliq natijalarni yodda saqlashga intilamiz, nihoyasiga 
yaqinlashgan sari ayrim materiallar esdan chiqa boshlaydi. 
Mazkur holat matnni talaba yoki o‘quvchi tomonidan o‘qishda, uni ko‘chirib yozishda, 
ijodiy fikr yuritishda, aqliy faoliyatni amalga oshirishda yaqqol ko‘zga tashlanadi. 
Uzoq muddatli va qisqa muddatli xotiradgi farq va afzalliklar nimada ko’rinadi? 
Bizning xotira sistemamiz eslab qolayotgan narsalarning katta qismidan ba’zilarinigina 
yahshi yodga oladi. Biz bunda uzoq muddatli xotiramizga murojaat qilamiz va ma’lumotlar 
xotira displeyimizda paydo bo’ladi. Lekin bizning amaldagi xotiramiz ana o’sha ma’lumotni 
qaytadan eslab qolayotganida ma’lumot qisqa muddatli xotiramizdan o’chib ketadi. 
Qisqa muddatli xotiradagi ma’lumotlar qay darajada tez o’chishini aniqlash maqsadida 
Lyod Peterson va Margaret Petersonlar (1959- yilda) odamlardan uchta o’zgarmas guruhlarni 
eslab qolishlarini so’raganlar. Odamlar yuzgacha sanab guruhlardan iborat harflarni 

---

takrorlashlari lozim bo’lgan. Uch sekunddan keyin harflarni yarmigina , o’n ikki sekundan keyin 
esa harflarni hech biri esida qolmagan. Agar qisqa muddatli xotiradagi ma’lumotlardan darhol 
foydalanilmasa ma’lumot tezda o’chib ketadi. 
Qisqa muddatli xotirada yeti bit ma’lumot saqlanishi mumkin.Uzoq muddatli xotira Artur 
Konan Doylning asarida qahromon xotira hususiyatining mashxur nazariyasini aytib o’tadi. 
“Insonnning miyasi kichkina bo’sh mo’riga o’xshaydi va siz uni istagan jihozingiz bilan 
to’ldirib tashlashingiz mumkin.Xonada qattiq devorlar bo’lib ular hech qanday narsani 
o’tkazmaydi” , deb o’ylash noto’g’ri. Bu fikrlarga tayaynadigan bo’lsak , siz avval bilgan 
narsalaringizni qachondir yodingizdan chiqarishingiz mumkin. 
Bizning uzoq muddatli xotiramiz limiti cheklangandir. Bizning miyamiz uzoq muddatli 
xotiramiz mo’ri emaski , biz hohlagan narsamizni o’chirib yoki olib, hohlaganimizni qo’yadigan. 
Xulosa qilib aytganda , uzoq muddatli xotira ham inson hayotida muhim ahamiyat kasb 
etadi va uzoq muddatli xotirada ma’lumotlar saqlanib qolishi uchun inson ma’lumotlarni 
takrorlab turishi lozim.