Microsoft Word 7 -mavzu. Muh

Inson xotirasining qonuniyatlarini o‘rganish psixologiya fanining markaziy 
masalalaridan biri bo‘lib hisoblanadi. Ma’lumki, insonning har qanday kechinma, xatti-
harakatlari uzoq muddat ongda saqlanib, ma’lum bir sharoitda qayta namoyon bo‘luvchi 
izlar qoldiradi. Shuning uchun, xotira deganda, inson tabiat, jamiyat, koinot to‘g‘risida 
ma’lumot, xabar va taassurot to‘plash imkoniyatini beradigan hamda ilgarigi tajriba 
izlarini esda olib qolish, esda saqlash, qayta esga tushirish, unutishni tushuniladi.
Xotiraning psixologik nazariyalari inson faolligi bilan bog‘liq bo‘lgan xotira jarayonlarini 
shakllantirishni tadqiq etadi. Ulardan birinchisi assotsiativ nazariyadir. Ma’lum bir bilimlar inson 
ongida birin ketin o‘rin olishi tufayli ularda assotsiativ bog‘liqlikni yuzaga keltiradi va ushbu 
bog‘liqlikda biror bir narsa esga tushiriladi. Ushbu assotsiatsiyalarni 3 turga bo‘lish mumkin, 
ya’ni ob’ektlarning fazoviy bog‘liqligi, bir-biriga mosligi va qarama-qarshiligidir. Bundan 3 ta 
assotsiatsiya kelib chiqadi: bir-biriga bog‘liqlik, o‘xshashlik va qarama-qarshilik. Assotsiatsiya 
nazariyasi bo‘yicha xotira assotsiativ bog‘lanishlar asosida mavjud ma’lumotni saqlash va qayta 
tiklash imkoniyatiga ega. 
Xotiraning psixologik nazariyalari inson faolligi bilan bog‘liq bo‘lgan xotira jarayonlarini 
shakllantirishni tadqiq etadi. Ulardan birinchisi assotsiativ nazariyadir. Ma’lum bir bilimlar inson 
ongida birin ketin o‘rin olishi tufayli ularda assotsiativ bog‘liqlikni yuzaga keltiradi va ushbu 
bog‘liqlikda biror bir narsa esga tushiriladi. Ushbu assotsiatsiyalarni 3 turga bo‘lish mumkin, 
ya’ni ob’ektlarning fazoviy bog‘liqligi, bir-biriga mosligi va qarama-qarshiligidir. Bundan 3 ta 
assotsiatsiya kelib chiqadi: bir-biriga bog‘liqlik, o‘xshashlik va qarama-qarshilik. Assotsiatsiya 
nazariyasi bo‘yicha xotira assotsiativ bog‘lanishlar asosida mavjud ma’lumotni saqlash va qayta 
tiklash imkoniyatiga ega. 
Ikkinchi psixologik nazariya xotiraning geshtalt nazariyasidir. Ushbu nazariyaning asosiy 
ta’limoti narsaning negizi, yaxlitligi, yig‘indisidir. Ushbu nazariyaga asosan xotira yaxlit hodisa 
sifatida tahlil etiladi.
Bixeviorizm – inson xotirasida, esda olib qolishda takrorlashning ahamiyatiga diqqatni 
qaratadi.
Freydizm xotirani emotsiyalar, motivlar va ehtiyojlar bilan bog‘laydi.
Xotiraning mantiqiy nazariyasi A.Bine va Byullerlar tomonidan ilgari surilib, ular 
xotiradagi materialni xotiraning mantiqiy esda olib qolinishi bilan bog‘laydi. 
Yuqoridagi fikrlardan ko‘rinadiki, psixolog olimlar tomonidan xotira borasida qator ilmiy 
izlanishlar olib borilgan va borilmoqda.