Mexanika-mashinasozlik fakulteti

Dvigatel slindrlarini xoninglash jarayoni



Gilzalarni slindriklgini tekshirish moslamasi


V. Nazorat uchun savollar
Slindrlar bloki qanday asosiy nuqsonlar bor?
Slindrlar va slindr gilzalarining asosiy nuqsonlariga, shuningdek, ularni remont o’lchamigacha tiklash usullariga misollar keltiring.
Dvigatelning slindrlar blokida deffektatsiya qilinadigan konstruktiv elementlarini va ularni harakterlovchi parametrlarni sanang.
2-LABARATORIYA MASHG’ULOTI

Tirsakli vallarning nuqsonlarini aniqlash


I. Ishdan maqsad:
Tirsakli vallarni nuqsonlarini aniqlash bo’yicha ko’nikmalar hosil qilish


II. Ish joyining jihozlanishi.
1. Mashg’ulot stoli.
2. Tirsakli val
3 To’rtkarra kattalashtiruvchi lupa.
4 MR-75 richagli miqrometri.
5 Shtangensirkul SHTS-1-600-0,1.
6 PR-250-0,05 shtangenreysmus.
7 Soat tipidagi indikator
8 Birinchi o’zak bo’yining uzunligini o’lchovi uskuna.


III. Ishning mazmuni.
Nuqsonlarni aniqlashda dastlabki ma’lumotlarni tayyorlash val konstruktiv elementlarining texnik holatini aniqlash, detallarni nazorat natijalari bo’yicha saralash, ta’mirlash usullari, amallarning mazmuni belgilash va labaratoriya mashg’uloti bo’yicha xisobot tuzish.


IV. Ishni bajarish tartibi.

1. 
   Tirsakli valning konstruktiv elementlarini aniqlash (o’zak va shatun bo’yinlari, krivoship, moxovikni qotirish flyanetsi, xropovik rezbasi) uning ish qobiliyatini aniqlovchi texnologik parametrlar (o’lcham, shakl va o’zaro joylashish aniqligi, g’adir-budirlik, remont o’lchamlari, remontsiz yaroqli o’lchamlar) va deffektatsiya qilish usullari.
   

2. Xisobot blankasiga deffektatsiya uchun berilgan konstruktiv elementlarning nomini yozish, ularning texnologik o’lchamlarining qiymatini nuqsonlarini aniqlash vositalarini yozish.
3. Xisobot blankasiga o’lchash va hisob kitob natijalarini yozish.
4. Tirsakli val konstruktiv elementlarining holatini aniqlash.
5. Tashqi qarov bilan tirsakli valni brak qiluvchi belgilarni aniqlash, agar ular bo’lmasa chiziqchalar va boshqa shikastlanishlarning joylashuvi, markaziy teshiklardagi faskalar holati va xropovik rezbasining soni aniqlanadi.
6. Miqrometr yordamida o’zak bo’yinlarining diametri aniqlanadi. Har qaysi bo’yinni I-I, II-II mintaqalrida va o’zaro perpendiqulyar bo’lgan A-A va B-B tekisliklarida o’lchanadi. (A-A tekisligi hamma o’zak bo’yinlari uchun birinchi shatun bo’yni krivoshipi tekisligi olinadi). O’lchash mintaqalari bo’yin chetidan 1/4 o’zoqroqda bo’ladi. Birinchi mintaqa val burniga yaqin tomon qabo’l qilinadi.
7. Hamma bo’yinlar uchun umumiy yeyilish hisoblanadi.
ya’ni:

bunda d_n-ekspluatatsiya boshlanishidan bo’yin diametri (ishchi yoki remont chizmasidagi eng kichik chegaraviy o’lcham);
d_ul-bo’yinning minimal diametri (eng katta yeyilish qiymatidan o’lcham qabo’l qilinadi).
8. Bir taraflama notekis yeyilishni hisoblash.

bunda -eyilishning notekislik koeffitsienti ( )
9. Slindrik emaslikni hisoblash (ovallik, konuslik), mm da
,

Har qaysi o’lchangan qiymat uchun ovallik va konuslik uchun ikkitadan qiymat olinadi. Eng katta qiymatni deffektatsiya xaritasiga yozib qo’yiladi.
10. O’zak bo’yinlari uchun ta’mir o’lchamini hisoblanadi.
(Xisob-kitob eng katta yeyilishga ega bo’lgan bo’yin bo’yicha olib beriladi).

bunda Z-ishlov berishda olib tashlanadigan eng kichik-minimal qatlam (birtaraflama). Jilvirlash uchun 2Zr=0,10 mm
so’ngra d_rk-qiymatni kategoriyali ta’mir o’lchamlari bilan taqqoslab eng yaqin ta’mir o’lchami tanlab olinadi. Ta’mir o’lchami eng katta yeyilgan bo’yin uchun belgilanib bu o’lcham boshqa bo’yinlar uchun tegishli bo’ladi. Ya’ni

11. Birinchi o’zak bo’yining uzunligini chuqurlik o’lchagich ikki joyidan 180⁰ burchak ostidan o’lchanadi.
12. Mikrometr yordamida shatun bo’yinlarining diametri o’lchanadi. Har qaysi bo’yinni ikki mintaqada I-I, II-II va ikki o’zaro perpendiqulyar tekisliklarda A-A va B-B (A-A tekisligi o’lchanayotgan bo’yin tekisligiga paralel. O’lchash mintaqalari bo’yin chetidan uzunligining 1/4 qismida o’lchanadi).
13. Umumiy yeyilish miqdori, hamma shatun bo’yinlari uchun o’lchanadi.

14. Bir tarafla notekis yeyilish miqdori o’lchanadi
15. Slindrik emaslik (ovallik va konuslik) hisoblanadi.


Har qaysi bo’yin ovallikning ikkita qiymati va konuslikning ikkita qiymatini topiladi. Xamma qiymatlardan eng kattasini deffektatsiya xaritasiga yoziladi.
16. SHatun bo’yinlariga ishlov berish o’lchamini hisoblanadi d_rsh (hisob kitob eng katta yeyilishga ega bo’lgan bo’yin bo’yicha olib boriladi.

va d_rsh qiymatni remont o’lchamlari kategoriyasi bo’yicha solishtirilib xamma shatun bo’yinlari uchun bir xil eng kichik o’lcham belgilanadi
17. Shtangensirkulning ichki o’lchamlarni o’lchovchi lablari bilan shatun bo’yinlarining uzunligi o’lchanadi.
18. SHtangenreysmus bilan krivoship radiusi R_kr o’lchanadi. Buning uchun birinchi shatun bo’yini tepa holatga qo’yib tayanch maydonchasigacha bo’lgan masofa o’lchanadi. Ifoda hisoblanadi:

19. Tirsakli valning radial tepishi o’rta bo’yin aniqlanadi. Buning uchun indikatorning sterjini o’rtadagi o’zak bo’yinga taqaladi. Taranglikni ta’minlab tirsakli valni indikator strelkasi eng chetki holatni olmaguncha aylantiriladi. So’ngra valni 180⁰ ga aylantirilib strelkaning yangi holati aniqlanadi. Ikkala ko’rsatkichlar orasidagi ayirma valning tepishini belgilaydi. Valning egilganligi uni tepishining yarim qiymatiga teng.
20. Konstruktiv elementlarning holatini remont xaritasining talablari bo’yicha taqqoslab blankasining «Xulosa» grafasiga detalning holatini yozib qo’yish kerak. Ya’ni «Remontsiz», «Remontga» yoki «Brak» valni ta’mirga jo’natilishi lozim bo’lsa deffektni tuzatish usuli ham ko’rsatiladi.