Мевачилик ва сабзавотчилик

12- jadval
Mevali o‘simliklar ko‘chatzori bo‘limlari bo‘yicha almashlab ekish sxemasi.

Dalalar raqami	Almashlab ekinladigan ekinlar nomi	Qishloq xo‘jalik ekinlari maydoni, ga
Ko‘paytirish bo‘limi
O‘stirish bo‘limi

13- jadval
Meva ko‘chatzorining bo‘limlari bo‘yicha yer maydoniga bo‘lgan ehtiyoj

Bo‘limlarning nomi	Maydon, ga

14- jadval
Mevali o‘simlik urug‘ko‘chatlarini yetishtirish uchun urug‘lariga bo‘lgan ehtiyoj

Tur	Ona qalamchalar bo‘limidagi daraxtlar soni	Kurtak payvand qilinish kerak bo‘lgan o‘simliklar soni, dona	Bitta qalamchadagi kurtakpayvand uchun foydalaniladigan kurtaklar soni, dona	Bitta daraxtdan kurtak olinadigan payvandlik qalamchalar soni, dona	Kurtak payvand uchun talab qilinadigan jami ona qalamchalar, dona
Olma
Nok
O‘rik
Shaftoli
Olcha
Gilos

Kerakli materiallar va jihozlar: mazkur mavzuga oid tasvirlar berilgan plakatlar, videoroliklar.
Nazorat savollari:

1. 
   Meva ko‘chatzorining ikkinchi dalasida qanday tadbirlar o‘tkaziladi?
   
2. 
   Ko‘chatlarni parvarishlar tadbirlari tur va navlariga qarab qanday o‘tkaziladi ?
   
3. 
   Meva ekinlari ko‘chati qachon kovlab olinadi, qanday saqlanadi va sotish bahosi sifatiga qarab qanday aniqlanadi?
   

4 LABORATORIYA mashg‘ulot:
Mevali bog‘ barpo etish loyxasini tuzish bo‘yicha xisob-kitoblar


Mashg‘ulot maqsadi:Turlar va navlarni hisobga olgan holda bog‘ barpo qilish rejasini tuzish bo‘yicha ko‘nikmalarga ega bo‘lish, ko‘chatlarga bo‘lgan ehtiyojni hisoblashni o‘rganish.
Masalini qo‘yilishi: Quyidagi turlardan iborat bog‘ni 120 ga maydonda barpo etish loyihasini hisoblab chiqing: olma – 60 ga, nok – 25 ga, olcha – 10 ga, gilos – 15 ga, anor – 10 ga.
Ishni bajarish uchun namuna:Mevazor bog‘ni tashkil qilish va barpo qilish jarayoni zamonaviy mevazor majmuining tashkiliy – iqtisodiy tuzilishida muhim bosqichdir. Keyingi yillarda sohaning rivojlanish darajasi ko‘p jihatdan ushbu masalaning to‘g‘ri hal qilishga bog‘liq.
Sanoat bog‘lari puxtalik bilan ishlab chiqilgan, ilmiy – amaliy jihatdan asoslangan loyihalar bo‘yicha tuproq – iqlim sharoitlarini, mevali o‘simliklar rivojlanishing biologik xususiyatlarini, shuningdek, ishlab chiqarishning o‘ziga xos tashkiliy – iqtisodiy va xo‘jalik xususiyatlarini hisobga olgan holda barpo etiladi.Bog‘ xududini tashkil qilish sug‘orish tarmoqlari va gidrotexnika inshootlarini to‘g‘ri joylashtirishdan, kvartallarining o‘lchamlari va shakllarini aniqlashdan, bog‘ ixota daraxtlari, yo‘llar, tusiqlar va boshqa yordamchi inshootlarni joylashtirishdan, kvartal ichida yerdan foydalanishni tashkil qilishdan iborat.
Kvadratlarga bo‘lish: Tur va nav jihatdan tarkibni hamda uni bog‘ maydonida muayyan prinsiplar asosida joylashuvini aniqlaganidan so‘ng kvartallar shaklli o‘lchamlari belgilanadi va bog‘ kvartallarga bo‘linadi. Bunda faqat sug‘orish tarmoqlari va bog‘ning tur va nav jihatidan tarkibini emas, balki relef sharoitlari, tuproqning o‘ziga xos xususiyatlari, shamolning kuchi va ko‘proq esadigan yo‘nalishi ham hisobga olinishi lozim. Kvartallar shakli va o‘lchamlari, ular tomonlarining o‘zaro nisbati ishlarni mexanizatsiyalashtirish va daraxtzorlarni shamoldan himoya qilish uchun eng yaxshi sharoitlarni ta’minlash lozim. To‘g‘ri turchakli va tomonlari nisbatan 1:1, 5:2, 5:3,0 bo‘lgan kvartallar eng qo‘laydir. Kvartallar shakli noto‘g‘ri o‘lchamlari har xil, o‘tkir burchakli, egri bugri chegarali bo‘lmagani ma’qul. Kvartalning uzun tomoni shamolar ko‘proq esadigan yo‘nalishiga va yonbag‘riga ko‘ndalang joylashtirilishi shart.Kvartalning o‘lchamlari bog‘ning kattaligiga, bog‘dagi mevali turlar tarkibiga, joy relefi maydonda joylashgan yirik bog‘larda mevali turlar uchun maqbul kvartal maydoni 25-30 ga. Bog‘lar katta nishabliklar yoki shamol kuchli esadigan ochiq maydonda joylashgan bo‘lsa, kvartal maydoni 5-12 gektargacha kichrayadi. Qorag‘at, krijovnik, va xo‘jag‘at ekiladigan kvartallar maydoni 3-6 gektardan, yertut uchun 2-3 gektardan, palmetta bog‘i uchun 10-12 gektardan (kvartal ichidagi kataklar – 2 ga)