Saralangan plastik idishlar joylanib, ularga yor- liklar yopishtiriladi. Sungra maxsus kogoz (yashik)larga joylashtirib, kutilar yogoch tagliklarga taxlanadi. Yukorida ta’kidlab utganimizdek, maxsulotni saklanuv- chanligini oshirish maksadida maxsus oltingugurtli kogoz-
27-rasm. Maxsulotni koyeoz kutilarga joylashtirish va yoyeoch tagliklarga taxlash jarayoni
38
larni kullash keng joriy kilinmokda. Lekin, fakatgina tashki kurinishnigina saklab, uning ta’m kursatkichlarini uzgarishiga e’tibor bermaslik xolatlari xam kuzatilmokda. Uzum boshlari 12-16 sm kaltaklari bilan uziladi, kal- taklarini bir tarafga kilib yashiklarga joylashtiriladi. Bu usulda saklash uchun maxsus baland tirgakli yashiklar ke- rak buladi, kaltaklar kesilgan baklashkaga tikib kuyiladi baklashkalarga suv kuyiladi vakti-vakti bilan baklashkaga suv kuyilib turiladi. Saklash xarorati 2-3 S0, nisbiy namlik 90% bulishi kerak, shunda 8-9 oygacha saklash mumkin. Bu usul yordamida sovukxona xamda uy sharoitida saklash mumkin. Xozirda kupgina davlatlarda ishlab chikarilgan maxsus kogozlar maxsulotning organoleptik kursatkichlariga sal- biy ta’sir kursatmokda. Mazkur kogozlarning uziga xos xususiyati shundan ibo- ratki, saklanayotgan maxsulot sifati va mazasiga ta’sir kursatmasligi bilan ustun turadi. Rakobatbardosh boshka davlatlarda ishlab chikarilayotgan maxsus kogozlardagi ku- kunlar asosan oltingugurtdan iborat. Xindistonda ishlab chikarilayotgan maxsus kogozlar 40% oltingugurt va 60% boshka moddalardan tarkib topgan. Asosiysi xalkaro standart talablariga tulik javob bermokda (Global GAP, EurGAP, HACCP va x.k.). Uz navbatida Uzbekistonga xam mazkur plastinkalarda katta mikdorda eksport kilinadi va xozirda mamlakati- mizdagi sovuk omborxona tizimida faoliyat yurituvchilar orasida yaxshi taassurot koldirmokda. bossich. Dastlabki sovitish. Uzum kadoklangan kuti- lar yogoch tagliklarga joylashtiriladi. Odatda, xar bitta yogoch taglikka 120 dona kuti joylashadi. Kutilarning urta- cha sigimi 5,5 kilogrammni tashkil etadi. Yogoch tagliklarga taxlangan kutilar sovitish kamerasiga junatiladi. Bu ka- meralarda maxsulot xarorati 6 soat mobaynida 0+4°S gacha tushiriladi.
28-rasm. Yovoch tagliklarga taxlangan kutilardagi maxsulotni dastlabki sovitish jarayoni
Saklash omborlarida maxsulotni dastlabki sovitish jarayoni maxsus sovitish kamerasida amalga oshiriladi. Agar biz tugridan-tugri sovuk saklash kamerasiga maxsulotni junatsak, maxsulotda terlash va ortikcha namlikni oshib ketishi xolatlari kuzatiladi. Dastlabki sovitish kameralarida sovuk xavo okimi xosil kilinib, kuti ichi va atrofida maksimal darajada aylantiriladi. Bunda xavo aylanishi uchun kutida maxsus tirkishlar mavjud bulib, yogoch tagliklarga taxlangan kutilar sovuk xavo okimi yunalishi buyicha kameralar buylab joylashtiriladi. Maxsulot xarorati sovuk saklash kamerasi xaroratiga tenglashganda ular sovuk saklash kamerasiga utkaziladi. bossich. Sovuk saklash jaryoni. Dastlabki sovitishdan keyin maxsulot sovuk kameralarga utkaziladi va belgilangan manzilga junatilgunga kadar saklanadi. Bu jarayonda asosan xarorat rejimi nazorat kilinadi va ushlab turiladi.
29-rasm. Dastlabki sovitishdan chikkan max,sulotni sovuk, saklash kamerasi
bossich. Maxsulotni sovuk xolatda manzilga junatish. Bu jarayonni amalga oshirishdan maksad, uzum tulik soviti- lib, undan keyin maxsus sovitgichli konteynerlarga joy- lashtirish. Bunda uzum tarkibidagi biokimyoviy jarayonlar maksimal darajada sekinlashtiriladi. Past xaroratda transportirovka kilinadi va sifatli xolatda xaridorga yetkaziladi. Bir suz bilan aytganda logistikaning “Sovuk zanjiri" tashkil etiladi.
Sovitgichli konteynerlardagi xaroratni nazorat kilish uchun xar bir konteynerlarga maxsus datchiklar urna- tiladi va bu datchiklar ma’lumotlarni operatorlarga yet- kazib turadi. Agar jarayonda uzgarish sezilsa, darxol zarur choralar kuriladi va maxsulot sifati buzilishi xavfi bar-
