Meva-sabzavotlarni

38 - rasm. Sabzini sovitgichda saklash



Sabzining saklanuvchanligida oxirgi sugorishni uz vaktida utkazish muximdir. Odatda oxirgi sugorishni kechki sabzini kavlashdan 5-7 kun avval, ertagi sabzini kavlashdan

3. 
   5 kun ilgari utkazgan ma’kul. Muddatidan kech kavlanib olingan sabzini uzok, vakt saklab bulmaydi. Ertagi sabzi-
   

48

ni may oxiri iyunning boshida, urtachasini esa avgust oxiri sentyabrning boshida, kechkisini esa noyabrning boshlarida kavlab olish kerak.
Sabzi - muayyan saklash sharoitini talab kiladigan ildizmevalardandir. Saklash sharoiti va ayniksa xavo- ning nisbiy namligi past bulsa, u uzining tovar xusu- siyatini va oziklilik sifatini tez yukotadi. Xavo so- vib ketganida sabzi uzining turgor xolatini yukotadi, suliydi, sirti gadir-budur bulib koladi va vazni tezda kamayadi.
Suligan sabzini zamburug mikroorganizmlari osongina zararlashi mumkin. Sabzi sulimasligi, namni kup buglat- masligi uchun xavoning nisbiy namligini yukori darajaga 90-95% ga yetkazib saklanadi.
Sabzining saklanish muddatlari, uning nav xususiyatla- riga, agrotexnika usullariga va kupgina boshka omillarga boglik.
Korotel naviga karaganda Shantane yaxshi saklanadi, sarik Mirzoyiga karaganda kizil Mirzoyi uzok turadi.
Sugorish tartibi xam sabzining saklanish muddati- ga katta ta’sir etadi. Uzok saklashga muljallangan sab­zi maydonlarini sugorish vaktidan ilgari tuxtatib kuyilsa, shuningdek kovlash oldidan juda kup mikdorda sugorib yuborilsa, sabzi uzok turmaydi. Kovlash oldidan usimlikni uzok chankatib kuyib, fakat kovlashga tushish- ga bir-ikki xafta kolgandagina sugorishga aslo yul ku- yilmaydi. Chunki sabzi berilgan suvni tuprokdan darxol uziga singdirib oladi, kovlab olib omborga joylangan- dan keyin namlik tez buglanadi. Yashiklarga yoki kandukka joylab saklangan bunday sabzi bir xaftadayok suliydi, pusti gadir-budur bulib koladi va tez orada chiriy bosh-

laydi. Dalada kup suv ichgan sabzi xam chukur uralarda odatdagiga karaganda kup nam buglatadi va agar kalin yopilgan bulib, xarorat kutarilib ketsa, maxsulot yoppa- siga buzilishi mumkin.

39 - rasm. Sabzini sovitgichli omborlarda saklash



Sabzining saklashga chidamliligiga mineral ugitlarning ta’siri katta. Azotli ugitlarning yolgiz uzi katta normalarda solinganida sabzi zamburug kasalliklariga va boshka noku- lay saklash sharoitlariga bardosh bera olmay koladi.
Sovuk urgan sabzini omborda saklashga yul kuyilmaydi. Uni iloji boricha tezrok sotib tamomlash kerak.
Sabzining pusti nozik bulishi va tashilgan paytda tez shikastlanishini e’tiborga olib, dalaning uzida yashiklar­ga joylanib omborlarga junatiladi.
Sabzi uzok saklanishi uchun xosil yigishtirish, trans- portda tashish va uni omborda saklashga, tayyorlashga doir ishlar tugri uyushtirilishi lozim.
Kovlab olingan sabzilar tuprokdan tozalangach, utkir pichok bilan barglari kesib tashlanadi. Barglarni kul bilan yulish mumkin emas. Yulish natijasida xosil bulgan chunkir yaralar darxol tuzalmaydi va ularga zamburuglar joylashib oladi.
Saklashga kuyilayotgan maxsulotlarning sifatiga kuyi- layotgan talablar ilmiy jixatdan asoslangan bulishi lo- zim. Sabziga bulgan Davlat standart talablarining asosiy kursatkichlari kuyidagilardan iborat.
Ularning tashki kurinishi barra, kuruk, sulit kasal- ligi, ifloslik belgilari bulmagan, butun, zararkunanda- lar shikastlamagan, tugri shaklli ma’lum botanik navga xos rangli, barg bandlari kupi bilan 2 sm bulishi lozim. Kundalang diametri yuzasidan eng kichigi 2,5 sm va eng kupi 6 sm kilib belgilangan. Maxsulot partiyasida belgilangan ulchamlardan 0,5 sm farkli ildiz mevalar 10 foizgacha, turli xil shakldagilari esa 5 foizdan oshmasligi kerak. Konserva korxonalariga yetkazib beriladigan maxsulot orasida singanlari 2 foizdan oshishiga, yorilganlari bu- lishiga ruxsat etilmaydi. Ildizmevalarga yopishgan tuprok esa, umumiy massasining 1 foizdan kup bulmasligi lozim.
Sabzi fakat idishlarda tashilishi lozim. Yashikni or- tikcha tuldirib yubormay, uning ustiga kuyilgan yashik ostki yashikdagisini shikastlamasligi e’tiborga olinishi kerak.
Erta baxorda kunlar ilishi bilanok sabzi usa boshlay- di. Bu vaktda chikit kup chikishi mumkin, sabzining maza- si yomonlashadi, oziklilik kiymati pasayadi, tarkibidagi kand moddasi xamda vitaminlar mikdori kamayadi.
Sun’iy usulda sovitiladigan sabzavot omborlarida (kan- duk va idishlarda saklanganda) maxsulot kizishi okibatida xar oyda 4-5 foizgacha sabzi sulib koladi va kuplab chiriydi.

Sabzini sukchaklarda xam saklash mumkin. Sukchaklarga terilgan sabzining xar bir kavatiga kum sepib uyib chiki- ladi. Sukchaklarning balandligi, buyi va kengligi xar xil bulib, u sukchaklarning kattaligi va kurilishiga boglik. Ostki sukchaklarda maxsulot yaxshi va uzok saklanishini unutmaslik kerak, shuning uchun dastlab yukoridagi sukchak- lardagi maxsulotni sotib yuborish lozim.
Saklanayotgan sabzining xolatiga karab boriladi: chukur ura, taxlardagi sabzi xar kuni kuzdan kechiriladi, ombor- lardagi xavoning nisbiy namligi tartibga solib turiladi.