Menejmentga kirish

Muhokama savollari 
1.
Qanday turdagi boshqaruv – feedforward, concurrent yoki feedback – bu 
holat uchun foydali boʻlishi munkin deb oʻylaysiz? Tanlovizdi tushuntirib bering. 
2. 
BP qayday yaxshiroq boshqarsa boʻlishini tushuntirib bering. 
3.
Nima sababdan kompaniya ishchilari qizil ogohlantirishni e’tibordan 
qoldirishdi? Qanday qilib bunday harakatlar kelajakda oʻzgartirilishi munkin? 
4. 
BPning hatolaridan boshqa organizatsiyalar nimani oʻrganishlari munkin?
 
5-mavzu: Tashkilotlar va ularni boshqarish 
 
LEHMAN AKA-UKALARDAN DARSLAR: QACHONDIR 
O`RGANAMIZMI? 
2008-yilning 1-sentabrida moliyaviy xizmatlar firmasi Lehman Brothers 
Nyuyorkning Janubiy qismidagi joylashgan Bankrotlik Sudida bankrotga uchragani 
aytildi. Dunyodagi moliya bozorlarini sarosimaga solgan kuchli inqiroz va Buyuk 
Inqiroz davridan beri eng yomon inqirozlari keltirib chiqishiga erk berdi. Afsuski, bu 
Wall Street suratining tushishi birinchi marta emas, va buni Enron, WorldCom va 
boshqa hikoyalardan ham koʻrishingiz mumkin. Bankrot bayonotida sud tayinlagan 
ekspert Anton Valukas, Lehman rahbarlari va firmaning ouditori Ernst&Young lar 
firmaning qulashiga olib kelgan hatti-xarakatlari uchun tanqid ostiga olindilar. U 
shunday dedi: “Lehman oʻzining ichki risk chegaralaridan va boshqaruvidan takroriy 
ravishda oʻtib ketti, va uning boshqaruvidagi yomon qarorlar bankni inqirozga olib 
keldi.” Keling bazi muammolarning ortidagi holatlarga bir nazar solaylik. 
Lehmandagi asosiy muammolardan biri uning madaniyati va taqdirlash 
strukturasi edi. Ishchilar tomonidan yoʻl qoʻyilgan ortiqcha risk ochiqchasiga maqtov 
bilan aytilar va taqdirlanar edi. Shubhali kelishuvlar qurayotgan shaxslar “g`alaba 
qozongan qahramon” sifatida olqishlanilar va munosabat bildirilanilar edi.Boshqa 
tarafdan, qarorlarga nisbatan savol bildirganlarga nisbatan etibor qaratilmas yoki 
inkor etilar edi. Misol uchun, 9 yil mobaynida Lehmanda umumiy kengash dotsenti 
sifatida xizmat qilgan Olier Budde ijro etuvchi kompensatsiya uchun frimaning 
davlat ishlarini tayyorlash uchun masul edi. Uni g`azablantirgan narsa firmaning 
“qancha miqdordagi bosh boshqaruvchilarga maosh toʻlanganligining ataylab past 

---

300 
qilib koʻrsatilganligi edi,” Budde oʻz boshliqlari bilan yillar mobaynida bu haqida 
tortishib keldi, lekin bundan hech qanday foyda chiqmadi. O`sha paytda, u tibbiy 
sug`urta xarajatlarini kamaytirishni taklif qilgan boshqa bugalteriya firmasiga soliq 
masalasi bilan etiroz bildirdi va shunday dedi: “Mening ichki hissim aytyabdiki bu 
shunchaki balansdan xarajatni olib tashlash uchun bazi qog`ozlani oʻzgartirib qoʻyish 
xolos. Bu toʻg`ri ishmas edi, va men ularga buni aytdim.” Biroq, Buddening 
boshliqlari unga norozichilik bildirishdi va kelishuvni yaxshi deb topdilar. 
Lehmandagi yana boshqa bir muammo firmaning bosh lidershipligi edi. 
Valukasning bayonoti Lehmanning boshqaruvchilari koʻproq va yaxshiroq 
bajarishlari kerakligini tanqid qilgan edi. U, boshqaruvchilar oʻzlarining boshqaruv 
ishlari bilan kompaniya’ning muammolarini yanada yomonlashtirganliklarini 
koʻrsatdi (jiddiy (biroq ayblashga arzirli boʻlmagan) biznes qarorlaridan tortib to 
sudlov ishini qoʻzg`ashga asos boʻladigan balans manipulatsiyasigacha). Valukas 
“sobiq bosh ijrochi Richard Fuld Lemhanning tushunarsiz davomiy bayonotlarini 
yaratgan sovuqqon (kamida)” boʻlganligini ta’kidlashda davom etdi. Bu bayonotlar 
“Repo 10” deb nomlangan bugalteriya mexanizmining bir qismi edi. Lehman bu 
mehanizmdan 0 milliard dollarlik nomaqbul kapitallarni ziyoniga sotish oʻrniga 
undan 2008-yilning birinchi va ikkinchi choraklarining soʻngida bu kapitallarni 
oʻzining balansidan chiqarib tashlash uchun foydalandi. Tekshiruvchining bayonoti 
“Lehmanning global moliyaviy boshqaruvidan boʻlan e-maillarni oʻz ichiga oladi va 
Repo 10 operatsiyalari uchun yagona maqsad yoki sababni tasdiqlab balansdagi 
qisqarish 
boʻlgan 
va 
qoʻshimchasiga 
operatsiyalar 
uchun 
mohiyat 
boʻlmagan.”Lehmanning auditori Repo 10 ning ishlatilishidan xabardor edi biroq, uni 
davit qilmadi yoki savol ostiga qoʻymadi. Yetarli dalil koʻrsatdiki, Fuld uning 
qoʻllanilishini bilgan biroq, u har chorakdagi bayonotlarda bu haqida malumot 
bermadi. Fuldning advokati aytdiki, “Janob Fuld bu operatsiyalarni nima ekanligini 
bilmagan, tashkil yoki muzokara qilmagan, va bugalteriya yondashuvi haqida ogoh 
boʻlmagan.” Ernst&Young ning vakili aytdiki, “Lehmanning bankrotga uchrashi 
moliya bozorlaridagi misli koʻrilmagan salbiy hodisalar jamlanmalarining natijasi 
edi.”