Menejment nazariyasi

7.1. M enejm entning iqtisodiy usullari
Hozirgi davrda bozor iqtisodiyotini boshqarishning iqtisodiy 
usullari m uhim aham iyat kasb etmoqda.
M enejm entning iqtisodiy usullari kishilarga iqtisodiy manfaat- 
lar orqali ta ’sir ko'rsatadi.
Iqtisodiy usullarn in g m ohiyati xodim lar va ishlab chiqarish 
iam oasiga ular m anfaatli bo'lishini ta ’minlovchi iqtisodiy sharoit 
yaratishdan iboratdir. M enejm ent usullari tizimida iqtisodiy usullar 
yetakchi o'rinni egallaydi.
Iqtisodiy usullar iqtisodiy ta’sir vositalari yig'indisidan (narx, 
kredit, biznes-reja, foyda, soliqlar, ish haqi, iqtisodiy rag'batlantirish 
va h.k.), ya’ni xo'jalik faoliyatiga ta ’sir etishning har bir jam oa 
mos xo'jalik bo'g'ini bilan o'zviy aloqada amal qilishini ta ’minlovchi 
tadbirlardan iboratdir.
Bozor m exanizm ining m uhim vazifalaridan biri biznes-reja va 
bozorning uzviy bog'liq bo'lishiga im kon yaratuvchi pul va tovar 
resurslari to'g'ri nisbatini ta ’minlashdir.
Bozor - bu tovar-pul m unosabatlarining doim o saqlanuvchi 
b alansidir. B ozor m u n o sa b a tla ri sharoitida rejali iq tisodiyotga 
nisbatan q at’iy m enejm ent tiz im i o'rnatiladi. Bozor tam oyillari 
x o'jalik rahbarlaridan tashabbuskorlik, korxona faoliyati masala- 
lari bo'yicha yuqori natijalarga erishish m aqsadida qayishqoqlik, 
tavakkalchilikni talab etadi.
Bozor iqtisodiyoti m a’muriy-buyruqbozlik tizimiga nisbatan qara- 
ma-qarshi tizim bo'lib, bozorda narx, soliq, kredit vositasida tartib- 
ga solish. eng avvalo, ijtim oiy maqsadda am alga oshiriladi. Bozor 
iqtisodiyoti sharoitida narx va ish haqi o'zgarishini q at’iy tartibga 
solmay, barqarorlikka erishib bo'lmaydi.
Shunday qilib, m enejm entning iqtisodiy usullari juda keng im- 
koniyatlarga ega bo'lib, ular m ohirona va o'z vaqtida tashkiliy- 
farmoyish, ijtimoiy-psixologik va huquqiy usullar bilan qo'shib olib 
borilgan taqdirda yaxshi natijalarga erishish m um kin.
Korxonalar, aksiyadorlik jamiyatlari, firmalarda m uhim m enej­
m ent usullaridan biri - biznes-rejalardir. U iqtisodiy jarayoniarni 
um um m illiy m anfaatlarni ko'zlab, xo'jalik amaliyotida obyektiv iqti-

---

sodiy qonunlardan foydalanish asosida, ongli ravishda, bir maqsadga 
intilgan holda menejmentning o'zaro uzviy bog'liq tizimidan iboratdir.
Biznes-reja vositasida hal etiladigan asosiy vazifalar quyidagilardan 
iborat: iqtisodiyot rivojlanish yo'nalishlari va maqsadlarini amalga 
oshirish yo'llarini ko'rsatish, iqtisodiyotning barqaror, m utanosib 
o'sishini ta ’minlash, moddiy, mehnat va m oiiyaviy resurslarni tar- 
moqlar va ishlab chiqarishlar o'rtasida taqsimlash va qayta taqsim- 
lash, fan-texnika taraqqiyoti yutuqlarini joriy etishni ta ’m inlash; 
tarmoqlararo integratsiya, tarmoq ichida ixtisoslashuv va sanoat 
kooperatsiyasini chuqurlashtirish, x o'jalik yurituv ch i subyektlar 
faoliyatini tezkor tartibga solish va koordinatsiya qilish.
Biznes-reja korxona, aksiyadorlik jam iyati, konsernlar faoliya- 
tin in g ham m a tom onlarini: m ahsulot ishlab chiqarish va sotish, 
m oddiy-texnikaviy t a ’m inot va ishlab chiqarish fondlaridan foy­
dalanish, m ehnat va ish haqi, jam oada ijtimoiy jarayonlar va h.k.larni 
qamrab oladi. Bozor munosabatlari sharoitida ularga rejalashtirish 
borasida keng huquqlar beriladi.