Мелимухаммедов элёр акбарович қАНҒ давлати археологик ва ёзма манбаларда

1.2. Қанғ давлатида иқтисодий ва маданий ҳаёт.

• Тарихчи Симa-Сзяннинг милоддан олдинги II асрга оид маълумотида Қанғуй ҳақида гапириб, «Бу кўчманчи мамлакат», — деб ёзган эди. Аммо милоддан олдинги II — милодий I асрнинг бошларигача бўлган даврни ўз ичига олган Тўнғич Хан сулоласининг тарихида берилган ахборотлардан қанғуйларнинг ярим ўтроқ халқ эканлигини тушуниш қийин эмас.
• Бу манбада айтилишича, Қанғ хоқонларининг қишки қароргоҳи Лоюени вилоятидаги Битян шаҳри бўлиб, ёзги қароргоҳи эса Лоюенидан етти кунлик масофада жойлашган. Милодий VII асрда яшаган тарихчи Ян Шугу Тўнғич Хан сулоласининг тарихида Сян-ханупуда қанғуйлар ҳақида берган маълумотини изоҳлаб, уларни ёз ва қиш фаслларида бир ерда турмай, бошқа ерга кўчиб яшаганликларини тушунтириб ўтган.

Милодий I-II асрларда Ўрта Осиёда меҳнат қуроллари ва уруш қуроллари темирдан ясалган. Уруш қуроллари (қилич, ханжар, ойболта, ўткир учли найза ва бошқалар) Тошкент воҳасида ишлаб чиқарилган. Қорамозор, Қурама ва Чотқол тоғларида темирчилик, мисгарлик ҳунарининг ривожланиши учун керакли миқдорда маъданлар бўлган. Бу жойлардан жуда қадим даврлардан бошлаб мис, темир, кумуш ва бошқа металлар олинган. Усталар турли металларни бир-бирига қўшиб, мустаҳкам қуроллар ясашни ҳам билганлар.

Қанғарлар яшайдиган вилоятларда шаҳар ва қишлоқлар мавжуд бўлган. Милоддан олдинги II - милодий V асрларда фақат Тошкент воҳасининг ўзида 13 та шаҳар бор эди. Шаҳарлар душман қамалига бардош берадиган даражада қилиб қурилган. Шаҳарлар қалин ва баланд деворлар билан ўралган. Унинг ташқарисида қалъа атрофи гир айлантирилиб чуқур ва кенг қилиб хандак қазилган. Уни сув билан тўлдириб қурилган. Шаҳар ичида мустаҳкам истеҳком (арк) ва шаҳристонларнинг ҳам баланд мудофаа деворлари, бир неча дарвозалари бўлган. Шаҳар ичадиган сув билан таъминланган. Шаҳар қалъаси яқинида аҳоли яшайдиган жойлар бўлган. Қишлоқ аҳолиси душман яқин келиб қолганидан дарак топгач, шаҳар ичига кириб, мудофаачилар сафида туриб, босқинчиларга қарши курашган.