Мелимухаммедов элёр акбарович қАНҒ давлати археологик ва ёзма манбаларда

Этногенетик омилларнинг шаклланиши эса қадимги жамиятда ижтимоий-иқтисодий, сиёсий ва этномаданий туб ўзгаришлар билан узвий боғлиқ бўлиб, уларнинг тарихий илдизлари, бошланиши хусусий мулкчиликка бориб тақалади. Тошкент воҳаси ҳудудий доирасида ерга, ишлаб чиқариш воситалари ва объектларга хусусий эгалик қилишликнинг пайдо бўлиши археологик ва ёзма манбалар таҳлилига кўра, антик даврида юз беради. Айнан шу даврда минтақа ижтимоий-иқтисодий ҳаётида майда ва ўрта мулк эгалиги шаклланади. Улар жамиятнинг аксарият кўпчилигини ташкил этган эркин деҳқон жамоалари-кашоварзлар бўлиб, уларнинг қишлоқ жамоаси атрофида жипслашган катта патриархал оилалар илк давлатчиликнинг дастлабки куртаклари эди. Ишлаб чиқариш асосида таркиб топган кашоварзларнинг бу жамоалари иқтисодий асосини ерга хусусий мулкчилик ташкил этган. Бундай жамоавий бошқарув куртаклари нафақат деҳқончилик хўжалигида, балки улар яйлов чорвачиги, савдо-сотиқда, ҳунармандчиликнинг турли хил тармоқларида ҳам юз беради.

Шундай қилиб, антик давр археологик ва антропологик материаллар илмий таҳлилига асосланган этногенетик жараёнларнинг таҳлилига кўра, давр охирига келганда қанғар элатига хос қатор этник омиллар шаклланади: Биринчидан, Сирдарёнинг ўрта ҳавзасида, Қанғ давлатининг марказий ҳудудларида этноҳудудий бирлик таркиб топади; иккинчидан, ана шу этноҳудудий бирлик доирасида бир хил ривожланиш даражасидаги иқтисодий – хўжалик бирлиги вужудга келади; учинчидан, таркиб топган ҳудудий бирлик доирасида деярли бир хил ривожланишдаги этномаданий майдони қарор топади; тўртинчидан, ўзбек халқига хос антропологик тип – “Ўрта Осиё икки дарё оралиғи типи” шаклланади ва ниҳоят, бешинчидан, янги этнос-қанғар элати атрофида жипслашган Қанғ давлат конфедерацияси, яъни сиёсий давлат уюшмаси таркиб топади . Бу сиёсий давлат уюшмасини таркиб топишида милоддан аввалги II – милодий I-II асрлар оралиғида Тангритоғ шимолий-шарқий ҳудудларидан усунларнинг айрим гуруҳлари, Хитойнинг шимолий-ғарбий минтақалари ва жанубий Сибирда яшаган ди, динлин, теле, хун ва бошқа туркий тилли кўчманчи этносларнинг кўплаб гуруҳларини Қанғ давлати ҳудудига кириб келиб ўрнашиши ҳам катта аҳамият касб этди .