|
ФИО автора: Kendjayev Sharafaddin Kupalovich
37- IDUM Tarix fani o'qituvchisi
Название публикации: «YOSH AVLOD TARBIYASIDA "AVESTO ASARI"NING O'RNI»
Annotatsiya: Ushbu maqolada "Avesto" asarining paydo bo'lishi, uning xalq hayotidagi ahamiyati, oilada farzandlarni qay yo'sinda tarbiyalash, ularda shakllantirish lozim bo'lgan axloqiy fazilatlar haqida bayon qilingan.
Kalit so'zlar: avesto, zardushtiylik, axloq, tarbiya, meros.
Yosh avlod tarbiyasi barcha zamonlarda eng dolzarb masalalardan biri bo'lib kelmoqda. Yosh yigit -u qizlar qalbida vatanparvarlik, insonparvarlik, oilaparvarlik, o'ziga ishonch, mustahkam e'tiqodni shakllantirishda bizning ajdodlarimizdan meros bo'lib kelayotgan manbalarimizning o'rni beqiyosdir. Bundan qariyb 3000 yil muqaddam hozirgi Xorazm hududida kitob ta'rifidagi - zardushtiylik dini paydo bo'ldi va uning muqaddas kitobi - "Avesto" deb ataladi.Bu so'zning ma'nosi o'zbek tilida "qat'iy o'rnatilgan qonun - qoidalar"degan ma'noni anglatadi. Ushbu manbada ta'lim - tarbiya, axloq, ezgulik, yaxshilik, oliyjanoblik, xushmuomalalik kabi axloqiy tushunchalar keng yoritilgan bo'lib, ular insonlar hayoti bilan doimo hamnafas bo'lib yashashi ta'kidlangan. Zero, muhtaram birinchi prezidentimiz ta'biri bilan aytganda, "Avesto ayni zamonda bu qadim o'lkada buyuk davlat, buyuk ma'naviyat, buyuk madaniyat bo'lganligidan guvohlik beruvchi tarixiy hujjatdirki, uni hech kim inkor eta olmaydi" [1].
Qadimiy merosimiz hisoblangan muqaddas "Avesto" asari uzoq asrlar mobaynida bolalarga ilm- u -ma'rifat o'rgatishda va axlod - odob fazilatlarini shakllantirishda alohida ahamiyatga ega bo'lib kelmoqda. Zero, zardushtiylik dinining asoschisi avesto asarining muallifi Spitama Zardushtra ham ta'lim - tarbiya masalalariga katta ahamiyat berib, shunday fikrlarni bildirib o'tganlar : "Tarbiya hayotning eng muhim tirgagi bo'lib hisoblanishi lozim. Har bir yoshni shunday tarbiyalah zarurki, u avvalo, yaxshi o'qishi va so'ngra esa yozishni o'rganish bilan eng yuksak pog'onaga ko'tarilsin".
Avestoda bolalarni o'qitish va tarbiyalash asosan , diniy va axloqiy, jismoniy tarbiyalarga hamda o'qish va yozishga o'rgatish qoidalariga tayanilgan holda olib borilgan. Bolalarga diniy bilimlar berish 7 yoshdan boshlangan .
Zardushtiylik ta'limotiga ko'ra, 15 yosh - balog'at yoshi hisoblangan. Balog'atga yetgan bolalar zardushtiylik be'tiqodi ramzi sifatida beliga yung ipakdan to'qilgan kamar bog'lab yurishi va otashparastlar ibodatxonasida o'tkaziladigan diniy marosimlarda qatnashishi shart bo'lgan [3] .
Asosan bolalarni zardushtiylik rasm - rusumlarini bajarishga, falsafa, odob -axloqqa o'rgatish qoidalari kohinlar tomonidan amalga oshirilgan. Ularda axloqiylik, mehnatsevararlik, rostgo'ylik, sahovatlilik fazilatlarini tarbiyalashga katta ahamiyat berilgan. O'smirlar xudojo'y, mehnatkash, adolatli bo'lib voyaga yetishishlari, o'y - niyat, so'z va ishida halolikka tayanishlariga e'tibor berilgan. Bolalarga ular yoshlik paytidayoq ko'chat o'tqazish, daraxtlarni parvarish qilish, uy- ro'zg'or buyumlarni yasash, yerga ishlov berish hamda chorva mollarini boqish borasidagi bilimlar berilib, amaliy ko'nikmalarning shakllanishiga e'tibor berilgan .
"Avesto"ning tub ma'no - mohiyatini belgilab beruvchi "Ezgu fikr, ezgu so'z, ezgu amal" degan tamoyilida hozirgi zamon uchun ham behad ibrtli bo'lgan saboqlar borligini ko'rishimiz mumkin [2].
Ezgu fikr - niyatning pokigidan, ilohiy qonunlarga amal qilishdan, yaqinlarga yaxshilik qilidshdan, zarur bo'lganda esa ularga madad ko'rsatishdan, kishilar baxt- saodati uchun yovuzlikka qarshi kurashga ruhan tayyorgarlik o'y - fikri, barcha bilan tinch va totuv yashashga intilishdan iboratdir .Ezgu fikr egasi hech qachon jaholatga berilmaydi. Chunki jaholat kishidagi ezgu niyatlarni yo'qqa chiqaradi. Ezgu fikr, ezgu so'z va ezgu ishlar birgalikda amal qilishi zarur, ya'ni , ularning birligi deyilganda: yetim - yesirlarga mehribon bo'lish, musofirparvar bo'lish, o'zga dindagi kishilarga toqatli bo'lish , kishiga isnod keltiradigan ishlardan, hasad va mehnatsiz topiladigan daromadlardan o'zini tiyish, saxovatparvar bo'lish tushuniladi [4].
Ana shunday axloqiy tamoyillarni o'z ichiga olgan Avesto asari hali hanuzgacha insoniyat hayotida turli masalalarga yechim topishda muqaddas manba sifatida o'rganilib kelinmoqda.
Xulosa o'rnida shuni aytish joizki, tarbiya inson umri davomida amalga oshirilib boriladigan jarayon bo'lib, bu jarayon ko'pchilik insonlar doirasida kechadi va bunda ajdodlarimizning ulug' meroslari yordam beruvchi manbalardan biri bo'lib xizmat qiladi.
Karimov.I.A. "Tarixiy xotirasiz - kelajak yo'q ". T.,Sharq,1998.
Karimov.I.A. "Yuksak ma'naviyat - yengilmas kuch". T., "Ma'naviyat", 2010, 32- bet.
A.O.Makovelskiy. Avesta. Izd - vo AN AzSSR. Baku. 1960, 126- bet.
Jo'rayev.U.T, Saidjonov.Y.S "Dunyo dinlari tarixi" darslik. "Toshkent islom universiteti" nashriyoti, T., 2002.
Do'stlaringiz bilan baham: |
