Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №14

1. Reyting tizimi. 
Reyting mashg'ulotining maqsadi - o`quvchilar mustaqil 
ravishda ishlarini natijalarini real yutuqlarga muvofiq ravishda o'z vaqtida va tizimli 
baholash orqali rag'batlantirish uchun sharoit yaratish. 
Bilimlar reytingini boshqarishning asosiy bosqichlari: 
1) mavzu bo'yicha barcha o'quv kurslari nazorat qilish majburiy bo'lgan 
mavzuiy bo'limlarga bo'lingan. 
2) har bir bo'lim bo'yicha mashg'ulotlar oxirida o`quvchilar bilimlarini 
yetarlicha to'liq nazorat qilish ballar bilan baholash orqali amalga oshiriladi. 
3) mashg'ulotlar yakunida butun davr uchun to'plangan ballar miqdori 
aniqlanadi va umumiy belgi qo'yiladi Umumiy reyting ballari 86% dan 100% gacha 
bo'lgan o`quvchilar test sinovlaridan (imtihonlardan) ozod qilinishi mumkin. 
Reyting tizimini joriy etishga tayyorgarlik bosqichida o'qituvchi va o`quvchi 
o'zaro majburiyatlar to'g'risida oldindan ogohlantiriladilar. Reyting tizimining borishi 
nazoratlar soni ulardga ajratiladigan maksimal ballar va umumiy natijaviy ballar 
to`g`risida ma’lumotlar ilova qilinadi. O`quvchi qoniqarsiz ballar bilan o`quv dasturini 
tugatsa, ko`riladigan choralar aniq belgilab olinadi. 
Bilimlarni nazorat qilishning reyting tizimi o'quv jarayonini sezilarli darajada 
qayta qurishni talab qilmaydi, u o'quvchilarga yo'naltirilgan ta'lim texnologiyalari 
rejimidagi darslar bilan yaxshi birlashtirilgan. 
Reyting texnologiyasi ta'limning yangi tashkiliy shakllarini, shu jumladan 
o'quvchilarning bilim va ko'nikmalarini to'g'irlash uchun maxsus darslarni joriy etishni 
nazarda tutadi. O'qituvchi o`quvchi faoliyati natijalariga ko'ra o`quvchi ishi darajasini 
nazorat qilishning turli shakllari atamalarini, turlarini va bosqichlarini to'g'rilaydi va 
shu bilan ta'lim faoliyatini o'zini o'zi boshqarish imkoniyatini ta'minlaydi. Boshqa 
tomondan olsa, reyting tizimida ballarning qo`yilishi “past” yoki “yuqori” baho degan 
tushunchani o`quvchi xayolidan yo`qotadi. Bugun olgan qoniqarsiz balini keyingi 
mashg`ulotlarda to`g`rilash imkoni borligini bilgan holda o`ziga talabni kuchaytiradi, 
tushkunlik va o`quv kursi, o`qituvchilarga nisbatan salbiy munosabatni uyg`otnmaydi. 

---

298 
Reytingni boshqarish tizimini joriy qilishdagi asosiy qiyinchilik - 
o'qituvchining darslarga tayyorgarlik ko'rish va qo'shimcha darslarga sarflagan 
vaqtining sezilarli darajada ko'payishi. Biroq, tajriba orttirish bilan muammoning 
jiddiyligi pasayadi. 
Shaxsiy mashg'ulotlar texnologiyasi ustida ishlashda buxgalteriya hisobi 
muhim rol o'ynaydi. Yuqoridagilardan ko'rinib turibdiki, o'quvchilar o'zlarining o`quv 
maqsadidagi darajalarini tanlaganlarida, “5”,, “4”, “3”, “2”, “1” va hattoki “0” belgi 
o'z ma'nosini yo'qotadi. Barcha topshiriqlar va testlar "bajarilgan - bajarilmagan" yoki 
"topshirilgan - topshirilmagan" tamoyili bo'yicha baholanadi. Bundan tashqari, 
"bajarilmagan" va "topshirilmagan" har qanday tashkiliy xulosaga olib kelmaydi. Ikki 
bahoning ma'nosi yo'q, chunki testdan o'ta olmagan o`quvchi yana materialni o'rganadi 
va ikkinchi marta mavzu bo'yicha test topshiradi. Shaxsiy xususiyatlarga qarab, u testni 
to'liq yoki qismlarga topshirishi mumkin. 
Shunday qilib, bugungi kunda bilimlarni monitoring qilish va baholash reyting 
tizimi o`quvchilar uchun ham, o'qituvchilar uchun ham tizimli, yuqori darajada 
g'ayratli ishni ta'minlaydi, deb ishonch bilan aytishimiz mumkin. 
Reyting tizimi o'quv jarayoniga kiritilganida, o'qitishda quyidagi afzalliklar 
yaratilishi buni tasdiqlaydi: 
- ham o'quvchilar, ham o'qituvchilar uchun nazorat jarayonidagi stressli vaziyat 
kamayadi; 
- o'rganish o`quvchilarga yo'naltirilgan bo'ladi; 
- reyting tizimi o`quvchi shaxsini har qanday kamsitishni istisno qiladi, unga 
o'z qobiliyatlari va imkoniyatlarini baholashga imkon beradi, ya'ni uni butun o'qish 
davrida vijdonan ishlashga undaydi. 
Bu tizim OTM yo`lga qo`yilgan bo`lib, bu o`zining yuqori samarasini 
ko`rsatmoqda.