|
ФИО автора:
Jumanazarova Fotima Qo‘chqorboyevna
Jizzax shahar Jizzax davlat pedagogika
instituti tadqiqotchisi
Название публикации:
«ISHSIZ XOTIN-QIZLAR BANDLIGINI
TA’MINLASHDA MEHNAT BOZORIDA HARIDORGIR BO’LGAN KASBGA
TAYYORLASHNING AHAMIYATI»
Annotatsiya: Ushbu maqolada ishsiz xotin-qizlarning bandligini ta’minlash
masalasi hamda mehnat bozorida haridorgir bo’lgan kasbga tayyorlashning
ahamiyati haqida bayon qilingan.
Kalit so‘zlar: bozor iqtisodiyoti, bandlik, ishsizlik, ayollar daftari, biznes,
pandemiya, mehnat bozori, tadbirkorlik.
Mamlakatimizda mehnat bozorining samarali mexanizmlarini joriy qilish davr
talabi hisoblanadi. Chunki mamlakatimizda aholining o‘sish darajasi nafaqat
rivojlanayotgan davlatlarga nisbatan, balki rivojlangan davlatlarga nisbatan ham
yuqoridir. Masalan, 1991 yilga nisbatan 2020 yilni oladigan bo‘lsak, mamlakatimiz
aholisi 7,4 foiz
89
ga oshgan, rivojlangan Yaponiya davlatida bu ko‘rsatkich 3,5 foiz
90
ga,
Amerika Qo‘shma Shtatlarida 1,8 foiz
91
ga, rivojlanayotgan qo‘shni Qozog‘iston
Respublikasida bu ko‘rsatkich 2,5 foiz
92
ni, Tojikistonda esa 4,3 foiz
93
ni tashkil
etmoqda.
Bu tahlillar mamlakatimizda aholining o‘sish darajasi rivojlangan va
rivojlanayotgan davlatlarga nisbatan ham yuqori ekanligini ko‘rsatmoqda. Aholining
o‘sish darajasi esa o‘z-o‘zidan tabiiy ravishda bandlik masalalarida qator
muammolarni yuzaga keltiradi. Aholining bandligini ta’minlash, ishsizlikni bartaraf
etish esa mehnat bozorining samarali mexanizmlarini to‘la ishlashini talab etadi.
89
История населения Узбекистана (1951 – 2021г).
https://countrymeters.info/ru/
90
O‘sha manba. История населения Японии (1951 – 2021г)
91
O‘sha manba. История населения США (1951 – 2021г)
92
O‘sha manba. История населения Казахстана (1951 – 2021г)
93
O‘sha manba. История населения Таджикистана (1951 – 2021г)
998
Bugungi kunda mamlakatimiz misolida tahlil qiladigan bo‘lsak, aholining ish
bilan band qismida ayollar va erkaklar o‘rtasida katta tafovut borligini ko‘rishimiz
mumkin. Bu gender tengligi statistikasining 2018-2019 yillardagi ma’lumotida ham
o‘z aksini topgan. (1-jadval)
2018 yil
2019 yil
B
arc
ha
uy
xo‘ja
li
klar
i
shu jumladan :
B
arc
ha
uy
xo‘ja
li
klar
i
shu jumladan :
Ayollar
Er
ka
klar
Ayollar
Er
ka
klar
O‘zbekiston
Respublikasi
100,0
20,8
79,2
100,0
20,8
79,2
Qoraqalpog‘iston
Respublikasi
100,0
18,7
81,3
100,0
21,2
78,8
Andijon
100,0
22,7
77,3
100,0
22,3
77,7
Buxoro
100,0
17,3
82,7
100,0
16,4
83,6
Jizzax
100,0
21,3
78,7
100,0
17,3
82,7
Qashqadaryo
100,0
14,5
85,5
100,0
16,7
83,3
Navoiy
100,0
14,8
85,2
100,0
12,6
87,4
Namangan
100,0
20,8
79,2
100,0
19,4
80,6
Samarqand
100,0
18,6
81,4
100,0
17,6
82,4
Surxondaryo
100,0
13,6
86,4
100,0
16,9
83,1
Sirdaryo
100,0
19,4
80,6
100,0
21,7
78,3
Toshkent
100,0
29,6
70,4
100,0
26,9
73,1
Farg‘ona
100,0
16,9
83,1
100,0
18,8
81,2
Xorazm
100,0
19,9
80,1
100,0
16,9
83,1
Toshkent shahri
100,0
32,8
67,2
100,0
33,8
66,2
1-jadval
999
Shu nuqtai-nazardan xotin-qizlar bandligini ta’minlash, ishsiz xotin-qizlarni
mehnat bozorida xaridorgir bo‘lgan kasb-hunarga o‘qitish ularning ishchanlik
qobiliyatini ro‘yobga chiqarishga turtki bo‘ladi.
Mamlakatimizda kambag‘al va ishsiz xotin-qizlarni zamonaviy kasb-hunar va
tadbirkorlik ko‘nikmalariga o‘qitish, shu asosda ularni doimiy daromad keltiradigan
mehnat faoliyatiga yo‘naltirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Bu masala ayniqsa,
bugungi pandemiya sharoitida yanada dolzarblashmoqda. Sababi nafaqat
respublikamizda, balki rivojlangan davlatlarda ham pandemiya ishsizlik darajasini
oshishiga olib keldi. Bu esa o‘z navbatida aholi o‘rtasida kambag‘allikning o‘sishiga
sabab bo‘ldi.
Bugungi kunda O‘zbekistonda olib borilayotgan islohotlarning bosh mezoni
aholining farovon turmush-tarzini shakllantirishga qaratilgandir. Jumladan, oilaning
farovon turmush-tarzi xotin-qizlarning jamiyatdagi mavqeini va ularning bandligi
darajasi bilan ham bevosita bog‘liq bo‘lib qolmoqda. Sababi, yuqorida keltirib
o‘tganimizdek, mamlakatimiz aholisining 50 foizidan ko‘prog‘ini xotin-qizlar tashkil
etadi. Bu ularning mamlakatimiz barqaror rivojlanishida o‘ziga xos va tenglikni tashkil
etadigan ulushga egaligini ko‘rsatadi.
Mamlakatimizning strategik maqsadlaridan biri barqaror o‘sishning poydevorini
yaratishdir. Bu borada prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev 2020 yil 29 dekabrdagi
O‘zbekiston Oliy Majlisi va xalqiga murojaatnomasida shunday degan edi,-“So‘nggi 4
yilda iqtisodiyotimizning barcha jabhalariga bozor mexanizmlarini joriy etish borasida
jiddiy qadamlar tashlandi. Endigi vazifa - chuqur tarkibiy islohotlar orqali uzoq
muddatli barqaror o‘sishning poydevorini yaratishdan iborat. Shularni inobatga olib,
keng qamrovli ishlarni amalga oshiramiz.
94
Bu borada amalga oshirilayotgan islohotlardan biri kambag‘allikni qisqartirish
masalasi eng dolzarb masala hisoblanadi. Bunda prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev
kambag‘allik masalasi kredit, ijtimoiy nafaqa yoki uy berish bilan o‘z-o‘zidan hal
bo‘lib qolmasligini, buning uchun ta’lim, sog‘liqni saqlash, kasb-hunarga o‘qitish,
94
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoyevning “O‘zbekiston Oliy Majlisi va xalqiga” murojaatnomasi.
2020 yil 29 dekabr.
https://review.uz/uz/post/
1000
ichimlik suv, energiya va yo‘l infratuzilmasi bilan bog‘liq kompleks muammolarni hal
etib borish kerakligini ta’kidladi.
Fuqarolar o‘rtasida jumladan, xotin-qizlarning “ayollar daftari”ga
kiritilganlarni kambag‘allikdan chiqarish bo‘yicha “motivatsiya, ko‘nikma va
moliyaviy ko‘mak” tamoyili asosida yangi mexanizm joriy etildi. Shuningdek uch
bo‘g‘inli mahallabay ishlash tizimi yo‘lga qo‘yildi. Bu tizim bo‘yicha prezidentimiz
Shavkat Mirziyoyev 2021 yil 26 yanvardagi yig‘ilishda mutassaddi xodimlarga qator
ko‘rsatmalar bergan edi. Jumladan, hokimlar va sektor rahbarlariga “ayollar daftari”ga
kiritilgan xotin-qizlar muammolarini hal qilish, tikuvchilik, hunarmandchilik,
kasanachilik, parrandachilik va ekin maydonlaridan yer ajratish orqali ularning
bandligini ta’minlash bo‘yicha ko‘rsatmalar berildi. Bandlik va mehnat munosabatlari
vazirligi, Savdo-sanoat palatasiga tadbirkor bo‘lish istagini bildirgan “ayollar
daftari”dagi 70 mingga yaqin xotin-qizlarni biznes va mehnat bozorida talab yuqori
bo‘lgan kasblarga o‘qitish vazifasi topshirildi.
95
Shuningdek, 2021-yilda mamlakatimiz iqtisodiyoti kamida 5 foiz oʻsishi
maqsad qilingan. Biroq, pandemiya sharoitida global iqtisodiyotdagi noaniqlik uzoq
davom etishi mumkinligi iqtisodiy oʻsishning qoʻshimcha zaxiralarini topish va
safarbar qilishni talab etmoqda. Bu jarayonda xotin-qizlarning bandligini ta’minlash
ham dolzarb masala sifatida yuzaga chiqdi. Shu bois Prezidentimiz barcha darajadagi
rahbarlarga oʻz sohasi boʻyicha mahallalardagi holatni oʻrganish, “oʻsish nuqtalari”ni
aniqlab, ularni rivojlantirish vazifasini qoʻydi. Iqtisodiy kompleks vakillarini
mahallaga tushirib, vertikal tizimni, barcha organlar faoliyatini oʻzaro muvofiq yoʻlga
qoʻyish orqali ishsiz fuqarolar, jumladan, xotin-qizlar o‘rtasidagi ishsizlikni oldini
olish, bandligini ta’minlash maqsadida ularni mehnat bozorida xaridorgir bo‘lgan
kasb-hunarga o‘qitish kerakligi taʼkidlandi.
96
Yig‘ilishda belgilangan vazifalarni amalga oshirish yuzasidan O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi 2021-yil 3-fevralda “Mahallabay” ishlash tizimini
95
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev raisligida xotin-qizlarning muammolarini hal qilish va ularni
ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash masalalari muhokamasi yuzasidan videoselektr yig‘ilishi. 26.02.2021.
https://president.uz/
.
96
“Mahallabay” ishlash bo‘yicha yangi tizimni tashkil etish va kambag‘allikni qisqartirish bo‘yicha aniq vazifalar
belgilandi. 26.01.2021.
https://yuz.uz/
Do'stlaringiz bilan baham: |
