Mazmun I kirisiw bap

Bilimlendiriw mazmunın modernizatsiyalawda kásip tańlawǵa baǵdarlawdıń pedagogikalıq, psixologiyalıq hám fiziologiyalıq tiykarları

Hárqanday kásipler ushın zaruriy bolǵan adamnıń ózine ılayıq is háreketleri bar olar miynet suyiwshilik, barlıq kásip hám qánigeliklerdegi miynetke bolǵan hu`rmet izzet miynet etiw záru`rligin tu`siniw óz isin jetilistiriw, teksere biliw, jumıs ornına durıs shólkemlestire alıw jumısta sabırlılıq sawatlılıq berilgen tapsırmanı orınlawdıń eń aqılǵa muwafıq usılın tańlap ala biliw. Materiallar hámde jumıs waqtın u`nemlep alıw sıyaqlılardıń hámmesi balalarda birinshi klasstan baslap qáliplestirip barıwı tiyis. Balalardı kasipler du`ńyasına asten-asten jetekten, olardı oqıtıwshı sabaqlardı gu`zetiw,olar menen gu`rrińlesiw, oqıwshı háreketin baqlaw waqtında onıń bilgili bir ózgesheliklerin jetiskenliklerin baqlap baradı. Bul pazıyletlerdi rawajlandırıw ushın tiyisli jumıslardı iske asırǵanda ǵana keleshekte kásipti belgilewde tiykarǵı faktor bolıwı mu`mkin.

Jas óspirimniń kásiplik mu`mkinshilliklerin anıqlaw, sońınan oǵan óz mu`mkinshilliklerine qaray, kásipti durıs tańlaw onı tabıslı tu`rde ózlestiriw, miynette joqarı nátiyjelerge erisiw imkaniyatın beredi dep oylayman. Kópshilik ilimpazlardıń ótkizgen izertlewleri sonı kórsetpekte mektep oqıwshılarınıń derlik 30% ten aslamıraǵı tańlanǵan kásipke qızıǵıwları baslanǵısh klasslardan-aq qálipleskenligin kórsetpekte. Oqıtıwshınıń wazıypası oqıwshılardıń qızıǵıwların mu`mkin bolǵanınsha aldınıraq anıqlawdan hámde jámiyet talap ixtiyajlarına muwapıq sol oqıwshılardıń qızıǵıwların rawajlandırıw, jas óspirimdi hár tárepleme kamal taptırıw ushın jayǵdaylar jaratıwdan ibarat.

Texnologiya páni sabaqlarında kasipke baǵdarlaw jumısın alıp barıw ushın ayrıqsha mu`mkinshiliklerge iye. I-IV klasslarda miynet táliminiń tiykarǵı maxsetlerinen biri oqıwshılarda adam ushın miynet birinshi zaruriyat sotsiallıq jaqtan kerek ekenligine, hárqanday kasipti iyelew ushın bekkem hám tıyanaqlı bilimler kerekligine isenip turıwdan ibarat. Miynetke muxabbattı hám miynet islew tilegin tek miynet etiw arqalı oǵan u`yretiw arqalı tarbiyalaw mu`mkin. Sonıń ushında miynet tálimi sabaqlarında 80 % waqıt ámeliy jumıslar ushın ajıratıladı.

Sonıń menen birge sabaqlarda balalar adam miynetiniń xızmetiniń tiykarǵı tarawları menen olardıń qızıǵıwları hám qábiyletleri rawajlandırıwǵa járdemlesiwshi sanaat hám awıl xojalıǵı islep shıǵarıwına ılayıq eń kóp tarqalǵan tapsırmalar menen tanıstırıladı. Oqıtıwshı dáslepki du`zgen kásipke baǵdarlaw jobasına muwapıq tu`rde sabaq joba – konspektasın jaza otırıp kásipke baǵdarlaw sabaǵı aldına maqset qoya otırıp kásipke baǵdarlawǵa ılayıq bolǵan barlıq maǵlıwmatlardı konspet jobasına kirgizedi bul belgili bir kásip, ásbap islep shıǵarıw texnologiyası apiwayı miynet tayarlawların u`yretetuǵın kásip tuwrasında bekkem háreketlerdi tárbiyalawdan oqıwshılarda dáslepki belgilengen joba tiykarında u`yreniwden ibarat bolıwı kerek. Bul klasslardıń oqıwshıları hár qıylı materiallar bolǵan (qaǵaz,karton, tábiyǵıy materiallar, talshıqlı materiallar) menen jumıslar isleydi. Olarǵa ılayıq ózlerine sáykes operatsiyalardı u`yrenedi. Olar texnika hám texnologik xarakterdegi máselelerdi sheshiwdi u`yrenedi.U`yrenip atırǵan materiallardıń adam turmısındaǵı áhmiyetin bilip aladı.Ol yamasa bul texnologik operatsiyalardı orınlaw ushın belgilengen eń ápiwayı ásaplardan paydalanıw jolları menen tanısadı tiysli kásipler tuwrasında maǵlıwmatlar aladı.

Sonlıqtanda oqıwshılar ushın islep shıǵılǵan hár qıylı konstruktorlardan paydalanadı. Oqıwshılar qurılıs konstruktorları menen qurılıs kásipleri olardıń záru`rligi áhmiyetleri tuwrasında olar menen baylanıslı bolǵan adamlar miynetleriniń mazmunı haqqında tu`snikler aladı. Qurılıs ob`ektlerin modellestiriwdi u`yrenedi bul jumıslar balalarǵa texnik dóretiwshilik qábiyletlerin rawajlandırıwǵa járdem beredi. Olarǵa qurıwshı miynetine hu`rmet penen qaraw tuyǵısında tárbiyalaydı.

Texnikalıq konstruktorı menen islew waqtında orınlanatuǵın tapsırmalar oqıtıwshılarǵa mashina sazlıq tiykarları menen tanıstıradı. Balalar mashinasazlıqqa ılayıq keń tarqalǵan hám záru`riy kásipler bul kásiplerdiń miynet mazmunı menen tanısadı. Ósimliklerdi ósiriw bóliminde balalardı awıl xojalıq tiykarlar menen tanıstırıwdı kózde tutadı. Olar mekteptiń tájriybe maydanlarında islep jerdi awdaradı, topıraqtı jumsartadı ósimliklerdi jabayı shóplerden tazalaydı, ósiwin gu`zetedi adamlar miynetin qádirlew jerdi qádirlewdi u`yrenedi. Joqarı klasslarda oqıwshılar kásipler menen professiogrammalar járdeminde tanısadı. Oqıwshılar menen gu`rrińlesiwler ótkiziw. Kásip iyeleri menen ushırasıw diofil`mler, kinofil`mler kóriw , sayaxatqa shıǵıw názerde tutıladı. Bul tarawda alıp barılatuǵın barlıq jumıs formalarınan gu`rrińlesiw eń kóp paydalanıladı. Gu`rrińlesiw balalardıń jedel qatnasıwında óttiwi u`lken áhmiyetke iye. Sol maqsette oqıtıwshı kásipler tuwrasında ayrıqsha ata-anaları, aǵa apaları yamasa tanıs bilisleri arnawlı kásipte islep atırǵanlardıń balaları sol klassta bolsa, sol kásiplerdiń kásipleri tuwrasında maǵlıwmatlar toplaw maqsetinde oqıwshılarǵa tapsırmalar beriw mu`mkin. Gu`rrińlesiwler sóylep beriw, foto su`wretlerdi tu`siriw oqıwdıń texnik qurallarına paydalanıw menen tolıqtırılıwı mu`mkin. Esaplaw texnikası mu`mkinshilligine paydalanıw ayrıqsha áhmiyetke yie.

Sabaqtıń ámeliy bólegi har qıylı kásiptegi adamlardıń miyneti penen baylanıstırılsa ju`dá jaqsı boladı. Oqıwshılardı baǵdarlamada kózde tutılǵan kásipler menen tanıstırıwdan basqada kásipler menen sol rayonlar ushın záru`riy bolǵan kásipler menen tanıstırıw olarda sol kásiplerge bolǵan hu`rmet izzeti tárbiyalaw, sol kásiplerdiń unamlı jaqların kórsetip beriw lazım. Kásipke baǵdarlaw jumısına kompleks jaqınlasıw oqıwshılardı hár tárepleme u`yreniw názerde tutadı. Bul háreketler oqıwshılardıń jeke ózgesheliklerin anıqlawǵa olar buǵan sol islesiwdiń durıs formaları hám metodların izlestirip tabısıwǵa járdem beredi. Gu`zetiw oqıwshılardı u`yreniwdiń keń qollanılatuǵın metodı. Metod belgili bir maqsetti gózleydi jumıs joba tiykarında alıp barıladı. Gu`zetiwdiń juwmaqlawshı nátiyjeleri payda boladı. Miynet tálimi sabaqları gu`zettiw ótkiziw ushın keń mu`mkinshillikler jaratıp beredi.

Diognostik gu`rrińlesiwlerde ótkizip bular jeke tartipte yamasa jamaat tártibinde ótkiziliwi mu`mkin. Miynettiń hár tu`rli ob`ektlerin tayarlaw waqtında hár bir balanı jeke ózgeshelikleri belgili boladı. Bir neshshe bala tapsırılǵan jumıstı jaqsı aytqanday etip orınlaydı bir qanshası onsha jaqsı orınlamaydı ekinshi birewleri basqa jumısta ózin jaqsı kórsetedi hám kerisinshe.Oqıwshılardıń hu`jjetlerin hám ámeliy jumıs háreketlerin talıqlap barıw balanıń pazıyletlerin u`yreniwde oqıtıwshıǵa jaqsı járdem beredi.

Oqıwshılardıń jeke qásiyetlerin u`yreniw olardı tárbiyalaw menen tıǵız baylanıslı. Oqıtıwshı oqıwshınıń jeke qásiyetlerin bilip, olardı jeke jaqsı qásiyetlerin rawajlandırıw onıń minez qulqındaǵı unamsız táreplerin salıstırıw jolların izlestiredi. Ayrım balalarda kásipke iykemlilik bir qansha jaqsı bolıp, al bir qanshalarında olar birden bayqalmaydı. Oqıtıwshınıń baladaǵı iskerlik nıshanların anıqlaw bulardı oqıwshınıń ózine hám onıń ata- anasına aytıp beriwi, balanıń qábiyletin rawajlandırıw hám qáliplestiriwdi járdemlesiwshi faktor boladı.

Joqarıda kórsetilip ótlgendey kásipke baǵdarlaw jumısı oqıw protsessiniń bir bólegi bolıp, bul jumıs jámiyet ushın záru`r. Hár bir insannıń ózgesheliklerine ılayıq kásiplerge qızıǵıwın tárbiyalawǵa járdem berdi. Klasstan hám mektepten tısqarı jumıslar oqıwshılardı kásipke ańlı tu`rde tańlawǵa olardıń dóretiwshilik qábiyletin rawajlandırıwǵa materiallıq islep shıǵarıw pán texnika tarawına hám sol sıyaqlı tarawlarǵa jumıs islewge qızıǵıwın qáliplestiriwge kóp tárepleme járdem beredi. Klasstan tıs sabsqlarda alıp barılıp atırǵan kásipke baǵdarlaw isinde oqıwshılardıń jası hám biliw ózgesheliklerine qarap bir neshshe basqıshtı kórsetip ótiw mu`mkin.