Maxmudov umidjon maxmud o’G’li “achitqi zamburug’larini o’stirish uchun oziqa muhitlarini tanlash”

1.1 - jadval
Saccharomyces cerevisiae klassifikasiysi

Klassifikatsiya
Lodder & Kreger-van Rij, 1952	Lodder, 1970	Kreger-van Rij, 1984
Saccharomyces bayanus	S. bayanus
S. oviformis
S. pastorianus
S. cerevisiae	S. cerevisiae
S. cerevisiae var. ellipsoideus
S. willianus		S. cerevisiae
S. carlsbergensis	S. uvarum
S. logos
S. uvarum
S. chevalieri	S. chevalieri
S. italicus	S. italicus
	S. aceti
	S. diastaticus
S. marxianus	-

S. cerevisiae hujayrasi yumaloq ko’rinishda bo’lib, tuxumsimon yoki ellips shaklda bo’ladi. Hajmi eniga 2,5 dan 10 mkm gacha bo’ladi, uzunligi 4,5 dan 21 mkm gacha yetadi (1.1- rasm ).
Shtammlar hajmi va shakli genetik jihatdan belgilangan va ma’lum chegaralarda kultivatsiyalash sharoitlariga bog’liq bo’ladi. Hujayralar mikroskopik va submikroskopik faqat elektron mikroskopda ko’rinadigan strukturalardan iborat. Bu strukturalarni doimiy va hujayralarda uchraydigan strukturalarga bo’lish mumkin. Birinchi guruhga turli xil organoidlar mansub – hujayra strukturalari bo’lib ma’lum vazifalarni bajaradi. Yadro va yadrocha, mitoxondriyalar, hujayra devorini, ribosomalar, sitoplazmatik membrana, endoplazmatik retikulum, Golji apparati, lizosomalar, glikosomalar kiradi. Hujayra organoidlari membrana bilan o’ralgan. Membrana tarkibida ko’p miqdordagi fosfolipidlar kiradi [21].
Organella membranalari uch qavatdan iborat bo’lib, ular lipidlar, oqsillar va oz miqdordagi uglevodlardan iborat. Lipidlar asosan mono, di va triglitseridlar, glitserin – fosfatidlar va ergosterol va zimosterol sterollari bilan ifodalanadi. Har bir fosfolipid molekulasi gidrofobik, ya’ni suvni siqib chiqaruvchi va suvni tortadigan gidrofil qismlardan iborat. Molekulaning gidrofil qismlari membrananing tashqarisida va gidrofob - ichki qismida joylashgan. Oqsil molekulalari membrana yuzasiga joylashadi yoki uning ichiga kirib turadi.

1.1-rasm. Achitqi hujayralari organellalari:
1 – nukleus; 2 – yadro; 3 – ribosoma( kichik nuqtalar); 4 – vezikula;5 – donador endoplazmik retikulum (ER); 6 – Golg’i apparati; 7 – sitoskelet; 8 – silliq endoplazmik retikulum; 9 – mitoxondriya; 10 – vakuola; 11– sitoplazma; 12 – lizosoma; 13 – sentriol va sentrosoma

Doimiy bo’lmagan tuzilmalar – inkluzyonlar – organellalardan farqli o’laroq, hujayralar faoliyati jarayonida yo’qoladi, hujayra metabolizmi mahsuloti bo’lib, inkluzyonlar uning fiziologik faoliyatining turli jihatlarini va bosqichlarini aks ettiradi. Ushbu doimiy bo’lmagan tuzilmalar hujayra ichidagi zaxira birikmalardir: yog’lar, glikogen va polifosfatlardir. Qo’shimchalar granulalar, kristallar yoki tomchilar shaklida bo’ladi. Shunday qilib, past molekulyar og’irlikdagi polifosfatlar vakuollarda granulalar shaklida, yog’lar –tomchilar shaklida glikogen hujayralar Lugol eritmasi bilan bo’yalganda aniqlanadi [20].

Zamburug’ endoplazmik to’ri donador va silliq bo’ladi. Birinchi holda, sitoplazmaga qaragan membrananing yuzasida oqsil sintez qiluvchi ribosomalar mavjud. Silliq endoplazmik to’r barcha hujayra membranalari va uglevodlarni hosil qilish uchun zarur bo’lgan lipidlarning sintezida ishtirok etadi. Bundan tashqari, golji apparati bilan donador retikulumni bog’laydi.
EPR morfologiyasi, achitqi o’sish bosqichiga va hujayralarning fiziologik holatiga bog’liq. Jadal o’sib borayotgan hujayralar yaxshi rivojlangan retikulumga ega, shuning uchun u faqat elektron mikroskop yordamida aniqlanishi mumkin. Shu bilan birga, achitqining metabolik faolligi kamayganligi sababli membranalar yuzasi va ularning gallanishi kamayadi, natijada vakuollar paydo bo’ladi. Shunday qilib, EPR tuzilishi va achitqi fiziologik holati o’rtasidagi munosabatlar mavjud [15].