Mavzu: zahiriddin muhammad boburning hayoti va adabiy merosi

Shayx Zarq obrazi. Nishotiy riyokor shayxlarni kishilarni jaholatga sudraydigan qabih shaxslar sifatida tasvirlab, shayx Zarq va Murshidi Ilhon obrazlarini yaratadi.
Shayx Zarqda «na zavq, na nur, na ilm, na amal» bor. U — bid’at-kasofat namoyandasi; u hatto «gʻoʻlu shayotin»ga ham rahbarlik qiladi.Shayxning ichi gʻoyat qora boʻlib, birovga yaxshilikni ravo koʻrmaydi, doim va’zxonlik qilib, kishilarni aldashga harakat qiladi. Shayx Zarq va uning muridlari, doim koʻz yoshi toʻkish kerak, chunki koʻz yoshi kimyodir, u bilan molu iqbolga yetish mumkin; xazina topish uchun mol-jonni nazr qilish zarur, deb kishlarni avraydi.
Vahmi balo obrazi. Vahmi balo Aqlshohning vaziridir. Vahmi balo ismining oʻziyoq uning xalq boshiga balolar keltiruvchi kishi ekanini koʻrsatadi. Vahmning eng yaramas va xavfli xislati uning chaqimchiligidir. Kutilmagan joylarda paydo boʻlib, birovlarning gapini tinglash va chin gapni qoʻyib, yolgʻon soʻzlash uning odatidir. U ana shu yaramas odati tufayli, Fuod va Nazarning boshiga kulfat soladi, Aqlshohni Husn va Ishqqa qarshi qoʻshin tortishga majbur etadi.
Nishotiyning «Husnu Dil» dostonida «Shahboz va Bulbul», «Gul va Daf», «Nay va Shamshod», «Kosai Chin va Nargis», «Binafsha va Chang» kabi masallar ham keltirilgan boʻlib, ular dostonning uzviy qismini tashkil etadi. Shu bilan birga, bu masallar, dostondagi voqealardan qat’i nazar, mustaqil asarlar sifatida ham koʻzga tashlanib turadiki, ularni koʻzdan kechirish maqsadga muvofiqdir.
«Shahboz va Bulbul» Kunlarning birida, bahor ayyomida, Bulbul bilan, Shahboz munozara boshlabdi. Bulbul kelishgan husni va xushxonligini pesh qilib, Shahbozga maqtanibdi, uning «jahl asar»ligi, «badjamol» va «badmaqol»ligidan kulibdi. Bulbulning tanqididan, «Savtu navo»dan xabardor boʻlish, shirin soʻzli boʻlish kerak, degan xulosa chiqadiki, bu tarbiyaviy ahamiyatga egadir. Lekin Bulbulning ham kamchiliklaridan koʻz yummaslik kerak. Masalan, u Shahbozni tanqid qilar ekan, oʻz fazilatlaridan magʻrurlanadi, «manman»likka beriladi. Garchi Bulbulning soʻzlari Shahbozga ogʻir botsa ham, u Bulbulga shoir tilidan, «izzat tilasang, bekordan-bekorga vaysama, yuz ish qilganingda, biriki ayt, xudbinlarning iqboli past boʻladi», deb gʻoyat oqilona javob qaytaradi: