Mavzu: Yer unumdorligi va ekin hosildorligini oshirishda o’g’itlar ahamiyati va turlari mundarija

Makkajo’xoriga tuproq unumdorligiga qarab (don uchun) 90- 150 kg/ga va Bu esa g'o'zani azotli o'g'itlar bilan oziqlash miqdor, muddat, usul, uslublai o'rganish davrini davom 200-250 kg/ga silos massa yetishtirish uchun azot solinadi. Uni ko'p qismi ekishgacha va 25-30 kg/ga dan lchi qator ora ishlov bilan solinadi. Ammo, O’zbekiston sharoitini ko'pchilik mintaqalarida asosan 2 marotaba 4-6 va 10-12 ta barg paydo bo'lganda o'g'itlanadi.
Sholi uchun o'rtacha azot miqdori 60-120 kg/ga hisoblanadi Ammo, hozirgi paytda 70-80 s/ga hosil olish uchun 200-250 kg/ga o'rtasida azot solinmoqda.
Paxtaga - tuproq iqlim sharoitiga qarab 100-300 kg o'rtasida yillik azot ozuqasi beriladi Bu me'yorni g‘o’za navi, o'suv fazasi, tuproq sharoitlariga qarab g‘o‘zaga azotli o'g'itlar shakllari uni g'o'zaga solish usul uslublari muddatlariga bog'liq. Masalan: O'rta tolali g'o'za navlaridan 35-40 s/ga paxta hosili yetishtirilganda 1-gektar yer maydonidan 150-250 kg/ga o'rtasida azot elementini olib ketadi. Sof pul daromadi o'rta tolali paxta navlariga nisbatan ingichka tolali g'o'za navlarida 2-2,5 barobar ko'p bo'ladi.
Kartoshka-- uchun eng yaxshi azotli o'g'it ammiakli selitra va sulfat ammoniy hisoblanadi. Asosan ekishgacha va ekish bilan solinadi. (O’rtacha azot miqdori qora tuproqlarda 60-90 kg/ga, boshqa tuproqlarda 150 kg/ga beriladi. Agar bundan yuqori miqdorda berilsa hosil sifati buziladi. Bu ekinga go'ngdan ko'proq foydalanish kerak.
Sabzavot ekinlari o'suv davrining boshidan oxirigacha azotga talabchan. Ayniqsa, karam o'suv davrining oxiriga qadar oladigan umum yillik azot miqdorni 84% ini bosh o’rash davrida talab qiladi. Bu Rossiya sharoitida avgust, O'zbekistonda (kechki karam uchun) sentabr oyiga to'g'ri keladi.
Sabzi ekini uchun kechkisiga ham avgust-sentabr oyiga to'g'ri keladi. Sabzavot ekinlari uchun noqoratuproq mintaqalarida 60-90 kg/ga azot va 20-30 t/ga go'ng solish tavsiya etiladi. Pomidor va bodiring ekinlariga ham 150 kg/ga azot yetarli me'yor. undan oiliq berilganda meva tarkibida nitrat – NO3 ko’payib sifatini keskin pasaytiradi.
Qovun-tarvuz oshqovoq-ekinlari uchun azotli o'g'itlar solish butunlay tavsiya etilmaydi. Bu 1980 yildagi O'zbekiston sharoitida o'g'itlardan foydalanish tavsiyanomasida yozilgan. Azotli o'g'itlar qo'llashning iqtisodiy samarasi barcha ekinlarda yuqori. Garchan azotning roli poliz ekinlar uchun ham hosildorlikda o'ta yuqori samaradorlikka ega bo'lsada mineral azotli o'g'itlardan foydalanmay organik o'g'itlar tarkibidagi azotdan foydalanish ekologik sof mahsulot yetishtirishga olib keladi. Bu insoniyat salomatligiga foyda keltiradi.
O'simliklar bayotida fosfoming ahamiyati. Tuproqdagi fosfor turlar.
Fosfor elementi inson uchun va hayvonot dunyosida tirik organizmlar uchun qanchalik kerakli element bo'lsa, o'simliklar uchun ham zarur elementdir. Chunki, fosfor o'simliklar tarkibidagi madan va organik birikmalar, nuklein kislotalar tarkibiga kiradi va oqsillar sintezida, o'simliklar o'sish, rivojlanishida, irsiyat xususiyatlarni avlodga qoldirishda muhim rol o’ynaydi. Darhaqiqat, bu ekmentsiz ko'p hujayralik va oddiy bir hujayralik o'simliklani ham yaxshi yashashi mumkin emas, chunki bu element o'simliklar hayotini tashkil qiluvchi barcha jarayonlarda ishtirok etadi. Bundan tashqari o'simlikda moddalar sintezi va modda almashinish jarayoni fosforsiz royobga chiqmaydi Bu elementni birinchi bo'lib 1969 yilda Gamburglik alximik olim, aptekachi Genning Brant tomonidan siydik tarkibidan topilgan 1795 yilga kelib esa bu element Dendonald tomonidan yuqori o'simliklar uchun foydasi borligi aniqlangan. 1804 yilda Sossyur tomonidan esa barcha o'simliklar guli tarkibida kalsiy fosfat, ya'ni fosfor borligi tasdiqlanadi.
Demak, o'simliklar tarkibida fosfor elementi bo'lmay iloji yo'q ekan.