Mavzu: Xodimlarni rag'batlantirishning xorijiy tajribasi

Mehnat ulushi ishtiroki yuqoridagi shakllarni birlashtiradi. Korxona xodimi daromadni uch yo'nalishda oladi: asosiy ish haqi, mehnatga asoslangan foydada ishtirok etish ulushi, u qo'ygan kapitalga asoslangan foyda ulushi.

Buyuk Britaniyada yangi ish haqi tizimining ushbu modellarini amaliy qo'llash shuni ko'rsatdiki, xodimlarning foydada ishtirok etishdan olinadigan daromadi asosiy ish haqining o'rtacha 3% ni tashkil qiladi, faqat ayrim firmalarda u ish haqining 10% ga yetgan. Foyda taqsimoti tizimi joriy etilgandan so'ng, ish o'rinlari soni 13 foizga oshdi, shu bilan birga, bunday ishtirok tizimiga ega kompaniyalarda o'rtacha ish haqi oddiy firmalarga qaraganda 4 foizga past bo'ldi. Shu bilan birga, ulushlarni taqsimlash ko'rinishidagi foydani taqsimlash korxonaga ham, uning xodimlariga ham ijobiy ta'sir ko'rsatadi, ularning mehnatga munosabatini yaxshilaydi, korxonada qulay muhit yaratadi, yanada samarali mehnatni rag'batlantiradi. Ishtirok etish tizimini qo'llash natijasida mehnat unumdorligini sezilarli darajada oshirishni kutish mumkin.
- nemis model Mehnatni rag'batlantirish shundan kelib chiqadiki, uning markazida erkin shaxs sifatida o'z manfaatlarini ko'zlagan, jamiyat oldidagi mas'uliyatini his qiladigan shaxs turadi. Iqtisodiy ma'noda erkinlik jamiyat manfaatlarini anglash, ishlab chiqarish-iste'mol tizimida o'z o'rnini topish demakdir. Lekin har bir fuqaro ham bozor talabi asosida ishlay olmaydi. Germaniya bozor iqtisodiyoti ijtimoiy deb ataladi, chunki davlat barcha fuqarolar uchun sharoit yaratadi, adolatsizlikning namoyon bo'lishini bostiradi va barcha nochor va himoyasizlarni: ishsizlarni, kasallarni, qariyalarni va bolalarni himoya qiladi. Ijtimoiy adolat va hamjihatlik ijtimoiy konsensusning ajralmas shartidir. G'arb tadqiqotchilari mehnatni rag'batlantirish va ijtimoiy kafolatlarning uyg'un kombinatsiyasi iqtisodiy nazariyalar tarixida ma'lum bo'lgan eng maqbul modellardan biri degan xulosaga kelishdi. Bu model ham iqtisodiy farovonlikni, ham ijtimoiy kafolatlarni teng darajada ta'minlaydi.