Kengashning mas'uliyati
Korporativ boshqaruv tuzilmasi kompaniyaning
strategik boshqaruvini, boshqaruv boshqaruvi
ustidan samarali nazoratni, shuningdek,
boshqaruvning kompaniya va aksiyadorlar oldidagi
hisobdorligini ta’minlashi kerak.
27
Istiqbolli ko‘ringan kichik tarmoqlarni birlashtirishda juda ehtiyot bo‘lish
zarur. Masalan, maishiy texnikalar tarmog'i bir qancha kichik tarmoqlardan
tashkil topgan, ularning ayrimlari yetuklik bosqichida turibdi va unchalik jozibali
emas, boshqalari
esa ajoyib rivojlanish istiqbollariga ega. Keyingi bosqich - diversifikatsion
resurslami aniqlash (ularni o‘tgan bo‘limda bayon qilingan ajratish tahlilidan
aniqlash) va ularni kengaytirilgan ro‘yxat yordamida foydalanish mumkin
bo‘lgan ro'yxatgacha qisqartirishdan iborat. Unda kirish imkoniyati real bo‘lgan
kichik tarmoqlargina qoladi.
1-jadval. “N.B.B” korxonasi foydalanadigan instrumental darajadagi marketing
strategiyalarining turlari
INSTRUMENTAL STRATEGIYALAR
assortiment
strategiyalar
Vintage
strategiyalar
strategiyalar
Strategiyalar
tarqatish
Strategiyalar
rag'batlantirish
tovar ixtisoslashuvi
aralashgan
past narxlar yoki
"yutuq"
saylov
tarqatish
TORTING
-
cho'zish
tovarni diversifikatsiya
qilish
individual
brendlar
farqlanadi
istisno
tarqatish
mahsulotning vertikal
integratsiyasi
soyabon
(oila)
yagona narxlar
parallel
moslashuvchan, elastik
narxlar
psixologik narxlash va
boshqalar.
Ushbu kichik tarmoqlami tanlash tegishli kichik sohaga investitsiyalar
hajmi minimal darajada bo‘lgan tashkilotda mavjud resurslami taqqoslash orqali
aniqlanadi va strategik salohiyatni (kritik massani) aniqlash uchun zarur.
Bosqichlarda tanlangan kichik sohalardan har biri quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha
tahlil qilinadi:
28
a) Mazkur kichik tarmoqdagi rivojlanayotgan tashkilotning iqtisodiy istiqbollari
(o‘sish, foydalilik va noaniqlik). Bunga rivojlanayotgan raqobatchilar yetakchiga
aylanish uchun, amalga oshirishi lozim boigan investitsiyalaming kritik va
optimal massasini baholashni kiritish zarur.
b) Har bir tarmoqdagi rivojlanayotgan tashkilotlar ega bo‘lishi lozim bo‘lgan
raqobatlashuvchi layoqatlar sohalari.
c) Rivojlanayotgan raqobatchilarning strategiyasiga kiritish lozim bo‘lgan
muvaffaqiyatning kritik omillari.
Shu tarzda, kirish mumkin bo‘lgan tarmoqlar ro‘yxatidan ko‘rsatkichlari
bo'yicha boshqa kichik tarmoqlarga nisbatan ortda bo‘lgan kichik tarmoqlar olib
tashlanadi. Ushbu kichik tarmoqlar rad etilgan ro‘yxatni tashkil qiladi. Qolgan
istiqbolli sohalar yakuniy tahlil uchun tayyor qabul qilingan ro‘yxatni tashkil
etadi.
Endi esa so'nggi ro‘yxatdagi har bir kichik tarmoqlar qo‘yilgan
maqsadlarga qay darajada muvofiq ekanligini va qabul qilingan mezonlarga javob
berishini aniqlash lozim.
Qabul qilinadigan qaror, birinchi navbatda, tashkilotning strategik
portfelida asosiy o‘zgartirishlar amalga oshirilgandan so‘ng, tashkilotda
foydalanish, rejalashtirilayotgan asosiy boshqaruv uslublariga bogiiq. Yuqorida
aytilganidek, amaliyotda ko'pincha ikkita usuldan: sinergetik va konglomerat
boshqaruv usulidan foydalaniladi. Sinergetik usulda korporativ rahbariyat
tashkilotning turli bo‘linmalari samarali hamkorligi darajasini nazorat qiladi.
Konglomerat boshqaruv usulida har bir bo‘linma yoki sho‘batashkilotga o‘zining
rivojlanish maqsadlari va rentabelligi bo‘yicha to‘la mustaqillik beriladi.
Agar tashkilotda uzoq vaqtdan buyon konglomerat usul qo‘llanib kelinayotgan
bo‘lsa va rahbariyat qabul qilingan boshqaruv usulini o‘zgartirishni istamasa,
sinergizmning diversifikatsiya (internatsionalizatsiya) to‘g‘risida qarorlarga hech
qanday aloqasi bo‘lmaydi. Biroq, tashkilot rahbariyati an’anaviy konglomerat
29
tuzilmani o‘zgartirishga qaror qilsa va kelgusida sinergizm tamoyiljga amal
qilishni moijallayotgan bo‘lsa, diversifikatsiya turlarini ranjirlashda maqsadlar va
mezonlar ro‘yxati bilan birga sinergizm ro‘yxatidan ham foydalanish lozim.
2-jadval “N.B.B” korxonasining portfel taxlilidagi to‘lovlar
To'lov jadvali
Hisob-kitob
sanasi
Foiz
to'lovlari,
ishqalash.
To'langan
soliq,
ishqalash.
To'langan
foizlar,
ishqalash.
Depozitni
to'ldirish,
ishqalash.
Davr oxiridagi
depozit miqdori,
ishqalash.
1 yil
107 617
7 533
100 084 x12 100 000x12
2 504 584
2 yil
191 826
13 428
178 398 x12 100 000x12
4 309 654
3 yil
292 824
20 498
272 326 x12 100 000x12
6 474 617
4 yil
417 391
29 217
388 174 x12 100 000 x12 9 074 003
5 yil
559 236
39 146
520 090 x12 -
12 085 313
XULOSA
Portfel - bu birinchi navbatda foyda olishga qaratilgan moliyaviy
investitsiyalar turi. Portfel investitsiyasining ob'ekti qimmatli qog'ozlar, bank
depozitlari, valyuta, metallar va bo'lishi mumkin haqiqiy qarashlar investitsiyalar,
jumladan ko'chmas mulk, biznesdagi ulushlar, qurilish, startaplar va boshqalar.
Portfel investitsiyasining asosiy printsipi risklarni diversifikatsiya qilishdir. Bu
sizning mablag'laringizni bir nechta yo'nalishlarga yoki qimmatli qog'ozlarga
bo'lishingiz kerakligini anglatadi. Bu yo'qotishlarni minimallashtirish va u yoki
bu aktivdan xavfsiz qutulish uchun amalga oshiriladi.
Investitsion portfelni yig'ishni boshlash uchun siz maqsad qo'yishingiz,
broker topishingiz va kerakli qimmatli qog'ozlarni sotib olishingiz kerak. Shundan
so'ng siz qimmatli qog'ozlaringizning rentabelligini tahlil qilasiz, salbiy
ko'rsatkichlar bo'lsa, ularni o'zgartirasiz va foydadan bahramand bo'lasiz.
Esda tutingki, sarmoya kiritish, hatto maxsus bilim bo'lmasa ham,
ko'pincha foyda keltiradi.
Portfel - bu jamg'arma va foyda olish uchun turli xil qimmatli qog'ozlar
kombinatsiyasiga mablag'larni qo'yish. Qimmatli qog'ozlar yig'indisi portfelni
tashkil qiladi. Aynan investitsiya portfeli alohida moliyaviy vositalarga
30
investitsiya qilishda olinmaydigan turli xil qimmatli qog'ozlarni birlashtirganda
bunday xususiyatlarni olish imkonini beradi. Portfel aktivlariga davlat va
munitsipal ssudalar obligatsiyalari, veksellar, aksiyalar, shuningdek kredit va
moliya kompaniyalarining obligatsiyalari kiradi.
Portfel qimmatli qog'ozlar emitentlari - korxonalar faoliyatida ishtirok
etmasdan, qimmatli qog'ozlar narxining o'sishi yoki hisoblangan dividendlardan
foyda olish uchun portfelga passiv egalik qilishni o'z ichiga oladi. Ushbu Portfel
to'g'ridan-to'g'ri investitsiyalardan farq qiladi, chunki aktsiyalar paketining egasi
korxonani boshqarishda faol ishtirok etadi.
Jahon amaliyotida investitsiyalarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri tasniflash uchun 10%
va undan ortiq aksiyalarga (emitentning ustav kapitalidagi ulushlarga) egalik
qilish mezoni qabul qilinadi. Portfel tegishli ravishda aktsiyalarning 10% dan
kamrog'iga egalik qilishdir.
Portfel bozorning bir nechta segmentlaridan ko'plab qimmatli qog'ozlarga
bo'sh pul mablag'larini investitsiya qilishdir. Bir nechta kompaniyalarning
qimmatli qog'ozlariga investitsiya qilish investorlarga mablag'larni yo'qotish
xavfini kamaytirish imkonini beradi. Portfel investorning investitsiya kapitaliga
aylantirishga tayyor bo'lgan juda katta miqdordagi pulga ega ekanligini anglatadi.
Portfel investitsiyasining asosiy vazifasi qimmatli qog'ozlar to'plamiga
yagona qimmatli qog'oz sifatida erishib bo'lmaydigan va faqat ularning
kombinatsiyasi bilan mumkin bo'lgan investitsiya xususiyatlarini berishdir.
Portfelni shakllantirish jarayonida ma'lum xususiyatlarga ega yangi investitsiya
sifatiga erishiladi. Shunday qilib, qimmatli qog'ozlar portfeli investorga minimal
xavf bilan zarur bo'lgan daromad barqarorligini ta'minlaydigan vositadir.
Portfel - doimiy o'zgarib turadigan bozor sharoitida portfelga kiritilgan
qimmatli qog'ozlarning likvidligi, rentabelligi va xavfsizligini doimiy monitoring
qilish ob'ekti. Ushbu maqsadlar uchun fond bozori holatini va alohida
emitentlarning qimmatli qog'ozlarining investitsiya sifatlarini tahlil qilishning
turli usullari qo'llaniladi.
31
Rivojlangan fond bozorida qimmatli qog'ozlar portfeli mustaqil mahsulot
bo'lib, uni to'liq yoki aktsiyalarda sotish fond bozoriga investitsiya kiritishda
investorlarning ehtiyojlarini qondiradi. Odatda, bozor portfelni boshqarish
jarayonida yaxshilanishi mumkin bo'lgan risk/mukofot nisbati bilan ma'lum bir
investitsiya sifatini sotadi.
32
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YHATI
1. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. T.: O‘zbekiston, 2014.- 46 b.
2. O‘zbekiston Respublikasining «Markaziy banki to‘g’risida»gi Qonuni.
3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev Birlashgan
Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 72-sessiyasidagi nutqi.1.09.2017 y.
4. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning Oliy Majlisga
Murojaatnomasi. 23 dekabr, 2017 yil.
5. R.S. Muratov, LA. Djalalova, S.Sh. Oripav. Korxona iqtisodiyoti. Darslik.
- Т.: Iqtisodiyot, 2011. — 420-b.
5.
AX. Shoalimov, Sh.A. Tojiboyeva. Iqtisodiy tahlil nazariyasi. Darslik.
Т.: TDIU, 2010. — 287-b.
6.
B. Xodiyev, A. Bekmurodov, U. G'ofurov, B. To‘xliyev. O'zbekiston
7.
48. A. Bekmuradov, B. Goipnazarov, M. Amanov, M. Toshxodjayev.
8.
O
zbekiston
iqtisodiyotini
liberallashtirish
yillarida.
1-qism.
Makroiqtisodiyot
va iqtisodiy islohatlar, savdo va investisiyalar oqimlari. — Т.: TDIY, 2005.
59-b.
9.
A. 0 ‘lmasov, A. Vaxabov. Iqtisodiyot nazariyasi. — Т.: Sharq. 2006.
480-b.
10.
B.A. Abdukarimov va boshqalar. Korxona iqtisodiyoti. Darslik - Т.:
Fan. 2005. — 417-b.
11.
A. V. Vahobov, A.T. Lbraximov, N.F. Ishonqulov. Moliyaviy va
boshqaruv
tahlili. Darslik. — Т.: Sharq, 2005. -- 376-b.
12.
M.K. Pardayerv va boshq. Iqtisodiy tahlil. 0 ‘quv qollanma. — Т.:
Mehnat, 2004. - 556-b.
13.
A. Vaxabov, A. Lbrohimov, B. Xakimov. Iqtisodiy tahlil nazariyasi. 0 ‘quv
qo'llanma. - Т.: TMI, 2003. - 176-b.
14.
Томпсон А.А., Стрикленд А.Д. Стратегический менеджмент:
33
концепции и ситуации для анализа /Пер. с англ. А.Р. Ганиева, Э.В.
Кондукова. — М.: Вильямс, 2013. - 928 с.
15.
37255. Литпвак, Б.Г. Стратегический менеджмент: Учебник для
бакалавров. — М.: Юрайт, 2013. - 507 с.
16.
Ляско А. К. Стратегический менеджмент: Современный учебник.
М.: ИД Дело РАНХиГС, 2013. ~ 488 с.
17.
Пирс Д., Робинсон Р. Стратегический менеджмент /Пер. с англ.
Е. Милютин. — СПб.: Питер, 2013. — 560 с.
18.
Парахина В.Н., Максименко Л. С., Панасенко С.В. Стратегический
19.
менеджмент.: Учебник. — М.: КноРус, 2012. — 496 с.
20.
Маленков Ю.А. Стратегический менеджмент: Учебник. - /М.: ТК
Велби, Изд-во Проспект, 2012. — 224 с.
21.
Лапыгин Ю.Н. Стратегический менеджмент: Учебное пособие.
- М.: ИНФРА-М, 2011. - 236 с.
22.
Просветов Г.И. Стратегия предприятии. Учебное практическое
пособие. — М.: «Альфа-Пресс», 2010. — 610 с.
23.
62. Глумаков В.Н., Максимцов М.М., Малышев П.И. Стратегический
менеджмент: Практикум / В.Н. Глумаков. - М.: Вузовский учебник, 2010.
186 с.
24.
Носова B.C. Конкурентная стратегия компании, или Маркетинговые
методы конкурентной борьбы. — М.: Издательско — торговая
корпорация «Дашков и К»; Саратов: ООО «Англейс», 2010. - 342 с.
25.
Томпсон А.А., Стрикленд А.Дж. Стратегический менеджмент. — М.:
Вильямс, 2009. - 307 с.
26.
Хорт А.Н., Керимов В.Э. Стратегический анализ: учеб. пособ. 2-е
изд., перераб. и доп. — М.: Эксмо, 2009. - 480 с.
27.
Царев В.В. Оценка конкурентоспособности предприятий
(организаций). Теория и методология: учеб. пособия. — М.: ЮНИТИ —
ДАНА, 2008.
28.
Грант P.M. Современный стратегический анализ. 5- е изд./ Пер. с
34
англ. — СПб.: Питер, 2008.
29.
Гурков И.Б. Стратегия и структура корпорации: учеб. пос. 2-е
изд. перераб. — М.: «Дело» АНХ 2008.
30.
Блант М. Финансовый кризис. - М.: ACT, Астрелъ, 2008.
31.
Клейер Г.Б. Стратегия предприятия. — М.: «Дело» АНХ, 2008.
- 568 с.
32.
Лейни Т.А., Семенова Е.А., Шшшна С.А. Бренд - менеджмент:
33.
Учебно-практическое пособие. — М.: «Дашков и К», 2008.
34.
Портер М. Конкурентная стратегия: Методика анализа отраслей
и конкурентов / Пер. с англ. 3-е изд. - М.: Альпина Бизнес Букс, 2007.
35.
Передовые подходы к стратегии бизнеса: Пер. с англ. - М.: Алышна
36.
Бизнес Букс, 2007.
37.
Кузнецов Б.Т. Стратегический менеджмент: учеб. пособ. — М.:
38.
ЮНИТИ-ДАНА, 2007. - 623 с.
39.
Д. Джонсон, К. Шоула, Р. Уиттингтон. Корпоративная стратегия:
40.
теория и практика - Санк-Петербург, 2007. - 790 с.
41.
Коллис Д.Дж., Монтомери С. А. Корпоративная стратегия. Ресурсный
подход / Пер. с англ.- М.: «Олимп-Бизнес», 2007.
42.
Баринов В.А,, Харченко В.Л. Стратегический менеджмент: Учебник.
М.: ИНФРА-М, 2006. - 312 с,
ILOVALAR
•
http://el.tfi.uz/images/Strategik_menejment_uzb.pdf
•
https://jolly-me.ru/uz/zhelezo/cifrovoi-dvoinik-digital-twin-element-
kotorogo-tak-ne-hvatalo-apparat/
•
http://staff.tiiame.uz/storage/users/14/books/i0OJITJpvjmo71kpoHwpfon
MZuJdOxYrBo5fJ8l6.pdf
•
http://staff.tiiame.uz/storage/users/538/books/qlLi5yDXVZzgF4oVKmbN
pv47DmzrxZpNAQReYtQU.pdf
•
http://www.agriculture.uz/filesarchive/strategik%20menejment.pdf
Do'stlaringiz bilan baham: |