Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

GOTGOLD EFRAIM LESSING (1709-1781-y.) 

---

 
Gotgold — Efraim Lessing Saksoniyadagi Kapensa shahrida ruhoniy oilasida 
tavallud topgan. O'n yetti yoshida Leypsig universitetiga o'qishga kiradi, lekin ikki 
yil o'qib uni tashlab ketadi, taniqli adib darajasiga chiqqanda o'qishni Vittenbergda 
tamomlab, erkin san'atlar magistri unvoniga erishadi. U “Yosh olim” degan 
birinchi pyesasini "o'n sakkiz yoshida yozgan. 
Lessing, avvalo, buyuk tanqidchi sifatida maydonga chiqqan edi: Gamburg 
milliy teatrida ishlar ekan (1767—1768), uning sahnasida qo'yilgan asarlarga 
taqrizlar yozib, o'zining mashhur “Gamburg dramaturgiyasi” degan kitobini 
yaratadi. Uning «Laokoon» risolasi ma'rifatparvarlik realizmi tamoyillarini asoslab 
berishda yirik tadqiqotlardan biriga aylandi. 
Lessingning fikricha, aktyorlik san'ati tasviriy san'at bilan poeziya oralig'idagi 
san'atdir: u ham makon, ham zamon doirasidagi san'at, ya'ni bir jihatdan sahnaviy 
makon ifoda imkonlariga asoslansa, ikkinchi tomondan shakllanish, rivojlanish 
qonuniyatlariga asoslangan. Aktyor, avvalo, jismoniy imkoni keng va qovushimli 
bo'lishi, ya'ni gavdasini sahna ko'zgusida boshqa kishilarning gavdasiga monand 
mutanosib tarzda jilolantira olishi va o'rni kelganda, butkul shoir o'rnida o'ylay 
olishi, uzluksiz fikrlay olishi kerak. 
Lessing dramaturg sifatida barcha janrlarda qalam tebratgan. Uning har bir 
asarining o'z ohangi bor: “Oyimqiz Sara Sampsonu” ko'z yosh uyg'otsa, «Minna 
fon Barnxelm» kuldiradi, ruhiy orom baxsh etadi. «Emiliya Golotti» ko'ngilni 
musibat ohangiga g'arq qiladi, «Donishmand Natan» chuqur o'yga toldiradi. 
«Minna fon Barnxelm yoki Sarbozning baxti» (1767) Prussi — Saksoniya 
urushi tarixidan olingan asar bo'lib, unda Germaniyaning milliy birligi, yaxlitligi 
muammosi olg'a surilgan edi.
1779-yili Lessingning so'nggi «Donishmand Natan» asari yaratiladi. «Mening 
yozgan asarlarim orasida eng ta'sirchan pyesa bo'lg'usidir» - deb yozgan edi 
dramaturg bu asarni yozishga kirishar ekan. Ushbu asar chindanda juda dilga yaqin 
pyesa bo'lib chiqdi.