Mavzu: Tasavvufning vujudga kelish tarixi

1) Rifo‘iya tariqati
Bu tariqatning asoschisi Axmad bin Ali bin Axmad ar-Rifo‘iy raxmatilloxi alayx bulib, U Iroqning Basra va Vosit orasidagi Ummu Ubayda qishlog‘ida 512 xijriy sanada tavallud topgan. Yoshligida otasidan ajrab etim qolgan va tog‘asining tarbiyasini olgan. Avval Shofe’iy mazxabi buyicha fiqxni urgangan, keyin tog‘asidan tasavvuf bo‘yicha ta’lim olgan va uning o‘rniga tariqat shayxi bo‘lgan. Axmad ibn Axmad ar-Rifo‘iy raxmatulloxi alayx 578 xijriy sanada vafot etgan.
2) Shoziliya tariqati
Bu tariqat Abul Xasan ash-Shoziy raxmatulloxi alayxga nisbatan berilgan. U 593 xijriy sanada tug‘ilib 656 xijriy sanada vafot etgan. Abul Xasan ash-Shoziliy raxmatulloxi alayx olim, obid, zoxid va mashxur sufiylardan bo‘lgan. U Tunis, Misr, Iroq va Makka tomonlarga ko‘p safar qilgan. Qoxiraning Komiliya madrasasida qozi Iyozning “Shifo” kitobini, “Risolai Qushayriya”ni, “al – Muxarar al Vajiyz”ni talabalarga o‘qitgan. U uzlotni va maxrumlik xayotini o‘ziga ep ko‘rmagan. Odamlarga aralashib dunyo ne’matlaridan baxramand bo‘lib yashagan.
3) Qodiriya tariqati
Bu tariqat o‘z muassisi Abu Muxammad Muxiymddin Abdul Qodir al-Jayloniy raxmatulloxi alayxning nomi bilan atalgan. Abdul Qodir al-Jayloniy raxmatulloxi alayx 470 xijriy sanada Bog‘dodda tavallud topgan va o‘sha erda 562 xijriy sanada vafot etgan. U mashxur faqix bo‘lib xam shofe’iy xam xanbaliy mazxabi ila fatvo bergan.
4) Mavlaviya tariqati
Mavlono Jaloliddin Rumiy raxmatulloxi alayxga nisbatan berilgan va bu tariqat Ona do‘lida keng tarqalgan. Mavlono Jaloliddin Rumiy raxmatulloxi alayx 604 xijriy sanada tavallud topgan. Uning nasablari ota tarafidan Abu Bakr Siddiqqa, ona tarafidan Movaraunnaxrda xukm surgan xorazmshoxlar sulolasiga borib taqaladi. U ko‘plab safarlardan keyin Sulton Alouddin Saljuqiylar davlatining poytaxti Qo‘niya shaxrida uzoq vaqt yashab, o‘sha erda vafot etgan.
U shar’iy ilmlarni, ko‘zga ko‘ringan - xanafiy faqix bo‘lgan o‘z otasidan olgan. Mavlono Jaloliddin Rumiy raxmatulloxi alayx o‘z umrining birinchi davrida mudarris, Voiz va faqix bo‘lgan. Keyin esa sufiylik, shoirlik va xakamlik bilan shuxrat qozongan.