Abu Yazid Bistomiy

Abu Yazid Bistomiy

Bistomiy, Boyazid Tayfur binni Iso Bistomiy

( Vistom shahri (Eron)— 875) — fors sufiylik oqimining asoschilaridan biri. Tayfuriya sufiylik tariqatining piri. Uning bobosi islomni qabul qilgan zardushtiylardan boʻlgan, butun umrini asosan Bistomda oʻtkazgan. Vafotidan keyin uni Sulton alorifin laqabi bilan atay boshladilar.

Bistomiy taʼlimotiga koʻra, inson zikr holatida oʻzligini unutadi (gʻalaba) va xudo ishqvdan mast boʻlib (sukr) butun vujudini histuygʻu qamrab oladi, pirovardida u

bilan butunlay qoʻshilib ketadi. Bunday holatni u fano (mavjudlikni yoʻqotish) deb atadi va musulmon tarki dunyochiligining muhim ahamiyatli holati boʻlgan "sen mendirsan, men esa sendirman" iborasining taʼrifini berdi.

Buning maʼnosi shundaki, goʻyo shaxs oʻzligini tark etib, ilohiylikka singib ketadi va uning sifatlarini qabul qiladi, ilohiylik esa shaxsiyatga aylanadi. Bunday xulosa anʼanaviy islom tarafdorlarining ashaddiy qarshiligiga uchradi va uni xulul (xudolik daʼvosini qilish)da aybladilar.

Bistomiy tasavvufning ayrim tushunchalarini ishlab chiqqan boʻlsa ham, oʻzining bir butun ilohiy tazimdagi taʼlimotini yaratmadi. U ilohiy (lohut) va insoniy (nosut) ruhni bir-biriga biriktirishga harakat qildi, yaʼni maʼnaviy va moddiy ibtidoni bir-biriga qoʻshishga intildi.

Bistomiy oʻzidan asar qoldirmagan. Uning ibratli gaplari, nasihatlarini mulozimlari yozib olishgan. Ayrim tasavvuf kishilari Bistomiy obroʻyidan foydalanib oʻzlarining shariatga unchalik toʻgʻri kelmaydigan fiqolarini Bistomiy fikri deb koʻrsatishga uringanlar.

Rivoyat

Boyazid Bistomiy hazratlari jinnixona yonidan o‘tayotganlarida, bir tabibning havonchada dori maydalayotganini ko‘rib:

-Behad gunohkorman, - debdilar, - shu kasalimga qarshi doring bormi?

-Tabib boshini ko‘tarib ulgurmasdan, jinnixona panjarasidan qarab turgan bir xasta javob beribdi.

-Tavbaning tomiri bilan istig‘forning yaprog‘ini aralashtir. Qalb havonchasida tavhid to‘qmog‘i bilan tuyib maydala. Insof elagidan o‘tkaz, ko‘z yosh bilan yo‘g‘ir, ishq tandirida pishir va bomdod bilan shom orasida ko‘proq tanovvul qil. Ko‘rasan xastaligingdan asar ham qolmaydi.

Bistomiy hazratlarining ko‘zlari jiqqa yoshga to‘lib debdilar:

-Yo, Robbim! Bu dunyo xastaxonasida ne tabiblaring

bor!!!

Boyazid Bistomiy hazratlarining hayotlaridan

Boyazid Bistomiy kichikligidan ta’lim olishni boshladi. Qunt bilan o’qishni davom ettirdi. Kunlarning birida bir oyati karimadan ta’sirlanib (Luqmon, 14) uyga qaytdi. Onasidan tashvishlanib, nega erta qaytganining sababini shunday bayon qildi: "Bugun o’rgangan oyati karimada Alloh O’ziga va sizga itoat etishimni amr etibdi. Yo faqat sizning xizmatingizni qilayin yo faqat Alloh taola ibodati bilan mashg’ul bo’layin"- dedi. Onasi: "Sen meni qo’y, Allohga ibodat qil", dedi. Shundan so’ng o’zini Allohga bag’ishladi, hech bir amriga nisbatan sustkashlik qilmadi; onasining xizmatlarini-da e’tiborsiz qoldirmadi. Uning kichkina orzusini ham farzi ayn bilib, aytgan har bir shartini bajo etmoqqa hozirlandi. Zero, Yaratganning amri ham shunday edi.

Sovuq bir qish kechasi bo’ldi. Onasi yotarkan, suv istadi. U ham darhol o’rnidan turdi. Ammo chelakda suv qolmagandi. Chashmaga borib chelakka suv to’ldirdi. Uyga kelganida onasining yana qaytib uyquga ketganini ko’rdi. Shirin uyqusini buzmay deb, qo’lida chelak bilan kutib o’ltirdi. Bir ozdan so’ng, „Suv, suv“, deya onasi yana bezovta bo’lib uyg’ondi. O’g’lining bu holda turganini ko’rib: „Bolaginamey, nega satilni qo’lingda ushlab turibsan“, dedi . U esa, „Uyg’onishingiz bilan suvni sizga bera olishim uchun chelak qo’limda kutayotgandim“, dedi. Onasi: „Yo Rabbim, men o’g’limdan roziman. Sen ham rozi bo’l“, deya duo qildi. Balki, onasining ushbu duolari sabab Alloh unga avliyolikning yuksak maqomiga erishmoqni nasib etdi.