|
Mavzu: Tadbirkorlik faoliyatida biznes-rejani shakllantirish asoslari
Reja
Biznes-rejaning mohiyati va ahamiyati
Mahsulot sotisb bozorini iqtisodiy baholash
Ishlab chiqarish jarayoni
Mahsulotning raqobatbardoshliligini bashorat qilish
Axborotlarni to’plash va saqlash
Biznes reja tuzilishi
Biznes-rejaning mohiyati va ahamiyati
Rejalashtirish har qanday tadbirkorlik tizimida hajmidan qat’i nazar, uning ajralmas qismidir. Ilg‘or texnologiya va bozor tadqiqotlarining natijalari, yangi ish tashkili va tadbirkorlik rejalarini amalga oshirish bilan bogiiq bo‘lgan tashkiliy-boshqaruv va moliya muammolarini hal qilish biznes rejada aks etishi kerak.
Biznes-reja - bu hujjat, unda aniq vaziyatda biznesning mohiyati boshlanish imkoniyati, davomi va uning kengaytirilishi aks etadi.
Biznes-reja tadbirkor tomonidan ishlab chiqiladi, agarda boshqa muammolar bo‘yicha maslahatlar kerak bo‘Isa, bu ishga boshqa soha mutaxassislari jalb qilinishi mumkin.
Odatda bunday rejalar 3-5 yil muddatga tuziladi. Tadbirkorlik tomonidan birinchi yildagi olinadigan samara oylar sayin batafsil, keyingi yili - taqvimlar bo‘yicha, keyinchalik yil bo'yicha hisoblanadi.
Biznes-reja omonatchilar tasdig'idan o‘tgan taqdirda (hissadorlik jamiyati bo‘lsa), birinchi yilga alohida ish vazifalarini ishlab chiqishga asos bo‘ladi. G‘arbdagi hamma firmalar o‘z faoliyatini juda aniq rejalashtiradi va biznes-rejani ishlab chiqishda maxsus talablarga asoslanadi. Odatda, uning hajmi 40 betdan oshmaydi. Yuqori darajadagi raqobatli sohalarda, ko‘zda tutilmagan holatlar bo‘lishi mumkin boTganda to‘liq rejaning muqobili sifatida qisqa varianti qabul qilinadi (4-10 bet). Ayrim hollarda biznes-reja o‘zlari foydalanish uchun kichikroq va kattaroq hajmda «Tashqi» varianti (bank, sarmoyalar, ta’minlovchilar va iste’molchilar uchun) tuziladi. Bunday hajmdagi rejalarga aniq misollar, hisoblar, ko‘rgazmalar ilova qilib kiritiladi.
Biznes-reja bir necha muhim vazifalami bajaradi. Biznes-rejani tayyorlash jarayoni fikrlashni jonlantiradi, tadbirkorlikni puxtalik bilan o'ylashga va o‘z ishini turli nuqtayi nazardan tahlil qilishga, haqiqiy imkoniyat va qiyinchiliklami baholashga majbur qiladi.
Uchinchi vazifa - nazorat. Qog'ozda bayon qilingan reja kelgusi nazoratlarda va erishilgan natijalami baholashda har doim ishlatilishi mumkin. U korxona faoliyatini kelgusida yaxshilashga asos bo‘lib xizmat qiladi.
To‘rtinchi, asosiy vazifa - jamtrish. U boshqa jismoniy va yuridik shaxslardan pul mablag‘lami jalb qilishga imkoniyat yaratadi. Biznes- reja potensial qarz beruvchini, aksioner, sarmoyadomi hamda iste’molchini, ta’minlovchilami ushbu korxona bilan (ishbilannon) tijorat aloqalarida foyda olishga ishontirishi kerak.
Jahon tajribasida biznes-rejani tuzish bosqichlari va uning tashkiliy qismlari aniq belgilanmagan.
Asosiy yo‘nalishni saqlagan holda, boshqa bo'limlarga axborotni ko'chirish yoki ulami birlashtirish hisobiga bo‘limlar soni kam bo‘lishi mumkin.
Masalan: «Kichik biznes rejalarida» bozor tahlili va «Marketing tahlili», shuningdek, «Mahsulot» va «Texnologiya» bo‘limlarini birlashtirish mumkin. Kichik biznes-rejada raqam amallari ustunlik qilishi mumkin, kengaytirilgan biznes rejada esa olingan va olinadigan ko‘rsatgichlar tahliliga og‘zaki yondashishga ko‘proq e’tibor qaratiladi.
Korxonaning tadbirkori, menejeri biznes-rejani ishlab chiqarishning aniq sxemasi, uning tarkibi va bayoni, hajmi, axborot ustunligini tanlashda quyidagi omillarga e’tibor beradi:
korxona statusi va katta-kichikligi (kichik biznes, o‘rta, katta);
rejalashtirish faoliyatining bosqichlari (biznes boshlanishi, ya’ni yangi ishlab turgan korxona faoliyatining davomi);
rejaning maqsadli yo‘nalishi (asosan ichki ishlarga yoki qarz va sarmoya olishga; unisiga ham bunisiga ham);
biznes xususiyati va qiyinchiligi, xuddi shunday u yoki bu masalalami ishlab chiqishdagi iborasi;
kerakli ma’lumot (aksenti) va axborotning borligi;
boshqa mutaxassislaming yordamiga muhtojligi va boshqalar.
Ammo biznes-reja mukammal yoki oddiyligidan, katta yoki
kichikligidan qat’i nazar biznesning mohiyatini aks ettiradigan zarur bilimlami o‘z ichiga oladi.
Biznes-rejaning asosiy bo‘limlarining mazmuni quyidagilardir.
Biznes-reja kirish qismidan boshlanishi, ya’ni imda qisqacha ma’lumotnoma yoki tushuntiruv yozuvi boiishi kerak. Potensial hamkor turli xil ishbilarmonlik tuzilmalaridan hamkorlik qilish uchun ko‘plab takliflar olishi mumkin. Shuning uchun u, birinchidan, biznes-rejaning
berilishi bilan qisqacha tanishishi kerak. Boiim hajmi 3-5 betni tashkil qiladi.
Biznes-reja kirish qismining mustaqil ahamiyati ham bor. Ba’zida bu hujjatdan bank yoki investitsiya fondidan mablag* olishda qisqacha ma’lumotnoma sifatida foydalaniladi. Bunda quyidagi savollar ko‘zda tutilishi kerak:
Korxona haqida ma’lumot. Korxona nomi va uning joylashgan yen, korxonannig tashkil etilganligi haqida qisqacha ma’lumot beriladi. Korxonaning mulk shakli (davlat, xususiy, jamoa qo’shma) va yuridik shakli (masalan: kichik korxona, hissadorlik jamiyati, qo'shma korxona va boshqalar) ko‘rsatiladi. Ishlab chiqariladigan mahsulotlar yoki xizmatlar nomlari va asosiy raqobatchilar haqida qisqacha ma’lumot beriladi. Korxona boshqaruv tizimi bayon qilinadi.
Faoliyat turlari, maqsadi va mo'ljali. Odatda korxona ma’lum soha bo’yicha ishlashi kerak, ammo bir necha sohada faoliyat ko‘rsatishi ham mumkin. Masalan, mahsulot ishlab chiqarish, ta’mirlash va qurilish ishlari, mahsulot ishlab chiqarish va o‘z mahsulotini sotish bo‘yicha tijorat faoliyati va boshqalar. Tushuntirish yozuvining bu qismida ishbilarmon o‘z korxonasining faoliyati, maqsadini va ularga erishish yo’llarini ko'rsatishi kerak.
V. Kerakli mablag’ga bo'lgan ehtiyojning qisqacha bayoni. Bu bo'limda ishbilarmon o’zining amaldagi mablag’lariga baho beradi va kerakli qo’shimcha pul vositalariga muhtojligini isbotlaydi.
G. Rejalashtirilgan foyda va loyiha rentabelligi. Biznes-rejaning asosiy maqsadi, shundan iboratki, ishbilarmon pul mablag‘larini oladigan yuridik shaxsda o'ziga nisbatan yaxshi taassurot qoldirishi kerak. Buning uchun u: 1) qaysi yo‘l bilan foyda olinishi; 2) uning mahsuloti xuddi shunaqa mahsulotlardan qanchalik afzal ekanligini ko'rsatishi kerak. Dalil sifatida quyidagi raqamlami keltirish lozim:
ishlab chiqarish hajmi va mahsulot sotish yo‘llari;
■ bir mahsulotga ketgan xarajatlar;
yalpi daromad va foyda;
ketgan mablag‘laming o‘zini qoplash muddati, ketgan mablag‘ va material sarflaming qaytish muddati va foizlar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
