qilishning izchilligi va to’g’riligi hisobga olinadi. Tabiatshunoslik bo’yicha
o’quvchilar bilimlarini baholashning o’lchovlarini sinflar bo’yicha keltiramiz.
1- sinf. 1- sinf yakunida o’quvchilar quyidagilarni bilishlari kerak:
Tabiat: jonli va jonsiz tabiat. Yovvoyi va madaniy o’simliklar, daraxtlar,
butalar, maysalar. Yovvoyi va uy hayvonlari; hasharotlar, baliqlar, qushlar,
hayvonlar.
Yil fasllarining asosiy belgilari: yashab tuigan joydagi himoyaga olingan ba'zi
o’simlik va hayvonlar.
Tabiatda o’zini tutish qoidalari, o’zining shahri (qishlog’i) haqidagi asosiy
ma'lumotlar, manzili, transport turlari, ayniqsa, ko’p tarqalgan kasb-hunarlar, odam
tanasining a'zolari, shaxsiy gigiyena qoidalari, turli fasllarda sog’liqni saqlash
xususiyatlari, ko’cha harakati qoidalari, ota-onaning ism-familiyasi, iltimos qilish,
jamoat joylarida o’zini qanday tutishi kerakligi. o’zbekiston shaharlarining nomlari,
dunyo mamlakatlaridan ayrimlarining nomlari. Shunday qilib, birinchi sinfda o’quv
yilining oxiriga kelib, bolalar yil fasllarining xarakterli belgilarini, bir nechta buta,
o’t o’simliklarining nomlarini bilishlari va ularni taniy olishlari; tabiatda o’zini tutish
qoidalarini bilishlari hamda bajarishlari kerak.
Ikkinchi sinfda “5” baho yil fasllarining ayrim belgilarini bilganlarga; 3-4
daraxt, buta, o’t o’simliklari va xona o’simliklarini, shuningdek, qushlar va
hasharotlarning 3-4 turini bilgan va farqiga bora olganlarga qo’yiladi. Bolalar,
shuningdek, tabiatda muntazam kuzatishlar olib borgan va ularni “Kundalik kuzatish
daftari”da qayd qila olgan bo’lishlari; xona o’simliklarini to’g’ri sug’ora olishlari va
parvarish qilishni bilishlari; shaxsiy gigiyena qoidalarini, kun va ovqatlanish rejimini
bilishlari hamda bajarishlari kerak.
“4” baho ham “5” bahodagi o’lchovlar bo’yicha qo’yiladi, hamma javobda
ba'zi noaniqliklarga yo'l qo’yilgan bo’ladi.
“3” baho tabiatidagi o’z kuzatishlarini qayd qila olish, ular to’g’risida ravon
so’zlab bera olish uquvlarini yetarli egallamagan o’quvchilarga qo’yiladi.
Salbiy baho qo’yilmaydi.
3- sinf. Bu sinf o’quvchilari o’quv yili oxirida quyidagilarni bilishlari kerak:
o tabiatdagi mavsumiy o’zgarishlar, belgilar, jonli va jonsiz tabiatning o’zaro
aloqasi. 2- sinfda olingan bilimlarni chuqurlashtirish va
kengaytirish;
o jonsiz
tabiatning, havo, suv, tuproq, foydali qazilmalarning nomlari va
farqli
belgilari;
o
mahalliy o’simliklarning nomlari va farqlari (beshtadan kam
bo’lmagan daraxtlar, butalar, o’tlar);
o
qishloq xo’jalik o’simliklariga ishlov berish usullarining elementar biologik
asoslari;
o
suv o’tlari guruhlari, moxlar, paporotniklar, xushbo’y hidligullovchi
o’simliklarning ayrim farqli ko’rinishlari, o’simlikshunoslik - qishloq
xo’jaligining asosiy qismi;
o
hayvonlar guruhi: hasharotlar, o’rgimchaksimonlar, baliqlar, sudralib
yuruvchilar, qushlar, hayvonlar va ularning farqli tomoniari;
o
hayvon gurahlari o’rtasidagi o’xshash va farqli belgilar;
mahalliy sharoitda keng tarqalgan hayvonlarning hayot tarzi va tashqi
tuzilishi;
o
o’rganilgan hayvonlarning tabiat, hayot va inson xo’jalik faoliyatidagi
ahamiyati;
o
o’simliklarning o’simliklar bilan, hayvonlarning o’simliklar bilan,
hayvonlarning hayvonlar bilan o’zaro aloqalari, insonning jonli va jonsiz tabiat
bilan o’zaro aloqasi;
o insonlarning tabiatga sovuqqonlik bilan qarashlari, tabiat muhofazasi, tabiatda
o’zini tutish qoidalari;
o inson tana a'zolarining joylashishi, tuzilishi va nomlari;
o tana tuzilishi, a'zolarning vazifalari haqida oddiy tasavvur;
o chekish va alkogol ichimliklarni iste'mol qilishning organizmga
zararli
ta'siri;
o sanitar - gigiyenik qoidalar.
“5” baho o’z joyida eng ko’p tarqalgan mavsumiy hodisalar to’g’risidagi
to’liq bilimlarga, ular o’rtasida sabab-oqibat bog’la-nishlarini ko’rsatish bilan va
o’zining tabiatdagi kuzatishlariga tayanib hikoya qila olish uquviga, o’z joyida
ko’proq tarqalgan o’simlik va hayvonlar, ularning yashash sharoitlari to’g’risida (darslik
va tabiatni kuzatish kundaligi hajmida) hikoya qila olish uquviga; o’z joyidagi
odamlarning yil fasllari bo’yicha mehnatlari to’g’risida aytib bera olish uquviga
qo’yiladi.
o’quvchilar odam organizmi va uning salomatligini saqlash to’g’risida aniq
tasavvurga ega bo’lishlari, tabiatda muntazam kuzatish olib borishlari va ularni
“Kundalik kuzatish daftari”da qayd qilib borishlari; havo haroratini to’g’ri o’lchay
olishlari, gerbariylarni rasmiylashtira bilishlari, kundalik materiallarga oid
kuzatishlariga yakun chiqara olishlari kerak.
“4” bahoni qo’yishda ham o’sha talablarga rioya qilinadi, biroq bunda bir oz
noaniqlikka yo'l qo’yilgan bo’ladi.
“5” va “4” baholari o’quvchilarga faqat darslik materialini bilganlarigagina
emas, balki o’quv-tajriba maydonidagi, shuningdek, ekskursiya vaqtidagi faol
ishlariga, kuzata olishlariga hamda tabiatning o’zidan bilim ola bilishlariga ham
qo’yiladi.
“3” baho tabiat to’g’risidagi noaniqlik, uzuq-yuluq bilimlarga, sabab-oqibat
aloqalarini aniqlay olmaslikka, tabiatning mahalliy hodisalari, o’simlik va hayvonlari,
tabiatdagi odamlar hayoti haqida bilim yetarli bo’lmaganda, tabiatda kuzatishlarni
muntazam olib bormaganda va kuzatishlar kundaligini muntazam yuritmaganda
qo’yiladi.
Salbiy baho qo’yilmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
