Mavzu: tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi pedagogik fan sifatida

Kundalik  kuzatish daftari va tabiat hamda  mehnat  kalendari  (taqvimi). 
Birinchi sinfda kuzatishlar o’quv yilining ikkinchi  yarmidan boshlab olib boriladi. 
Ob-havoning  o’zgarishlarini  kuzatish  g’oyat  muhimdir.  Osmonning  holatlarini 
kuzatish  jarayonida  “ochiq”,  “bulutli”,  “kam  bulutli”  tushunchalari;  Quyoshni 
kuzatishda  -  “sovuq”,  “juda  sovuq”  (“ayoz”),  “iliq”,  “issiq”;  shamolni  kuzatganda  - 
“kuchli”, “kuchsiz” tushunchalari shakllanadi. Shu vaqtning o’zida bolalar yog’inning 
har  xil  turlari  -  yomg’ir,  qor,  do'l,  tuman,  qirov,  buldurug’  haqida  tasavvuiga  ega 
bo’ladilar. 
Bolalar  asta-sekin  ob-havoni  kuzatish  natijalarini  kundaliklari  va  sinf  tabiat 
kalendarida  har  kuni  belgilab  borishga  odatlanadilar.  Ob-havo  va  shamolning  kuchi, 
sekundiga  necha  metr  tezlikda  esgani  darslikda  keltirilgan  shartli  belgilar  bilan 
belgilanadi. 
Ob-havoni  kuzatishdan  tashqari  o’quvchilar  o’simlik  va  hayvonlar 
hayotidagi  mavsumiy  hodisalarni  payqashga  o’rganib  boradilar.  Bolalar  o’simliklar 
faqat tabiatni bezatib qolmasdan, balki odamlar va hayvonlar uchun zarur ekanligini 
bilib  oladilar:  ular  oziq  beradi,  havoni  hayot  uchun  zararli  gaz  va  changlardan 
tozalaydi. 
Kichik  yoshdagi  maktab  o’quvchilari  turg’un,  ixtiyoriy  diqqatga  ega  emaslar, 
shuning uchun ular kuzatishga birdaniga bir necha obyektni qamrab ololmaydilar. 
Doskaga  chaqirilgan  o’quvchi  ob-havoni  batafsil  ta'riflaydi,  tabiat  va 
odamlar  mehnatida  ko’rgan  qiziqarli  narsalar  haqida  gapirib beradi.  Uning  javobini 
o’rtoqlari  to’ldiradi  va  aniqlashtiradi  (javobalbatta  jurnalda  baholanadi),  keyin  bu 
axborotning asosiylari kalendarga yozib qo’yiladi. 
Umumlashtirilgan, tabiat va  mehnat kalendarida qayd etilgan  kuzatishlardan 
faqat  tabiatshunoslik  darslaridagina  ejiias,  balki  matematika  (hisoblashlar, 
masalalar tuzish, diagrammalar  chizish), ona tili (insho, tabiatni yoki yil faslini 
ko’rsatish  uchun qiziqarli she'rlar va nasriy asarlardan parchalar tanlash),  mehnat 
ta'limi  (o’quv-tajriba  maydonida  o’simliklarni  parvarish  qilish,  tajribalarni 
umumlashtirish) darslarida ham foydalanish mumkin.