|
Mexanik kalkulyatorlar
Dastlabki hisoblash qurilmasi 2000 yil oldi
paydo boʻlgan abakus edi. U yoʻgʻoch gʻildirakli
mashinaga oʻxshagan boʻlib cheklangan amallarni
bajara olgan. Dastlabki evropadagi mashina XVII
asr boshida Neper (logarifmlar yaratuvchisi)
tomonidan
yaratilgan.
U
ikki
sonning
koʻpaytmasini
hisoblagan.
Keyinchalik
bu
qurilmalar Blez Paskal va Gotfrid Vilgelm
Leybnitz ishlarida yanada rivojlantirdi.
Birinchi tijorat mexanik kalkulyatori Charlz
Ksavyer Tomas tomonidan 1820 yilda yaratildi. Bu
mashina “mukammal” edi - u qoʻshish, ayirish,
koʻpaytirish va boʻlish amallarini bajarardi.
Birinchi mexanik kompyuter
Bu mashinaning otasi deb haqli ravishda
Lembrij universiteti professori Charlz Bebbidjni
aytish mumkin. 1812 yilda paydo boʻlgan bu
mashina
turli
usullar
bilan
polinomial
tenglamalarni yecha olgan. 1822 yil
oʻz
mashinasining kichik ishchi mashinasini Britaniya
xukumatiga namoyish qilib Bebbidj keyingi rivojlanish uchun mablagʻ oldi. Yangi
mashina 1823 yili paydo boʻldi. U bugʻli, toʻliq avtomatlashgan boʻlib, natijalarni
jadval sifatida chop eta olgan. Bu loyiha ustida ishlar yana 10 yil davom etdi va 1833
yil birinchi koʻp maqsadli kompyuter yaratilib, u keyinchalik analitik mashina deb
ataldi. U 50 ta oʻnlik sonlar bilan ishlab 1000 tagacha sonni saqlay olgan. Bu
mashinada birinchi marta amallarning shartli bajarilishi joriy qilingandi. Bu
mashinaga dasturlarni perfokarta yordamida kiritilardi.
Oʻzining nisbatan uzoq yashashiga qaramasdan mexanik kompyuterlar
elektron kompyuterlar tomonidan siqib chiqarildi.
Elektron kompyuterlar
Birinchi elektron kompyuter deb Ayyova shtati kollejida Jon V. Atanasov
(John V. Atanasoff) tomonidan yaratilgan tizimni aytish mumkin. Bu qurilmalarda
pereklyuchatel vazifasini vakumli lampalar oʻtagan.
Biroq
xarbiylarga
yanada
mukammal
hisoblash
tizimlari
talab
qilinardi. Shuning uchun, 1946 yil Jon Moshli va J. Presper Ekert tomonidan
Pensilvaniya universitetida ENIAC (Electrical Numerical Integrator and Calculator)
elektron hisoblash mashinasi yaratiladi. U 10-xonali sonlar bilan ishlab sekundiga
300 ta amal bajarardi. ENIAKning samaradorligi mexanik va elektromexanik
qurilmalarnikidan 1000 marta balandroq edi. Bu mashinada 18 mingta vakuum
lampalari ishlatilgan, u 167 kvadrat metr maydonni egallagan va 180 ming vatt
quvvat sarflagan.
1945 yil matematik Jon fon Neyman kompyuterni toʻliq fizik strukturaligini
koʻrsatdi va uning apparat qismini almashtirmasdan ixtiyoriy hisoblashlarni
samarali amalga oshirish mumkinligini koʻrsatdi. Boshqacha qilib aytganda apparat
ta’minotni oʻzgartirmasdan dasturlarni almashtirish mumkin boʻldi.
Birinchi tijorat kompyuterlari ENIVAC va UNIVAC lar 1947 yili paydo boʻldi.
Ularda ba’zi dasturlar va koʻp foydalaniladigan ma’lumotlarni saqlovchi operativ
xotiradan foydalanilgan; dasturlash mashina tili yordamida amalga oshirilgan.
Elektron lampalardan tranzistorlarga
Zamonaviy kompyuter pereklyuchatellar yigʻindisidan iborat boʻlib, ular
ikkilik sonlarini akslantirish va ularni boshqarish maqsadida ishlatiladi. Bu
pereklyuchatellar yoqiq va oʻchik xolatlarda boʻla oladi va shuning uchun ikkilik
ma’lumotlarni saqlashda qoʻllaniladi. Dastlabki kompyuterlarda pereklyuchatellar
vazifasini vakuumli diodlar bajargan va ularning ishlashiga qaramasdan koʻp
qiyinchiliklar tugʻilardi.
Lampalarni elektron pereklyuchatellar sifatida ishlatish samarasizdir. Ular
koʻp elektroenergiya talab qilib, koʻp issiqlik ajratgan. Bundan tashqari issiqlik koʻp
ajralgani uchun lampalarning ishonchliligi pasaygan va ularning ishdan chiqqani
uchun lampali kompyuterlarning oʻrtacha ishlash vaqti ikki soatni tashkil qilgan.
Aynan 1948 yil yarimoʻtkazgichli qurilmalar - tranzistorlarning ishlatilishi
tufayli kompyuter industriyasida revolyutsiya boshlandi. Tranzistor Bell
Labaratories da Jon Bardin, Uolter Bratteyn va Uilyam Shoklilar tomonidan ixtiro
qilindi. Elektr kalit boʻlgan tranzistor qoʻpol va noqulay lampalarni tezda siqib
chiqardi. Tranzistorlar juda kam quvvat talab qilgani uchun ular asosida qurilgan
kompyuterlar ancha ixcham va samarali edi.
Tranzistorlarni paydo boʻlishi kompyuterlarni miniatyuralshishiga sabab
boʻlib, bu tendentsiya xaligacha davom etmoqda. Zamonaviy akkumulyatorlarda
ishlovchi portativ kompyuterlar oldingi xonalarni egallaydigan kompyuterlardan
samaraliroq va tezroq ishlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
