Mavzu: O’quvchilarda tarixiy bilimlarni shakllantirish jarayonining asosiy tarkibiy qismlari

2. Yangi o’quv materialini o’rgatishning zamonaviy usullari. 
Darsdagi o’quv jarayonining asosiy elementi yangi materialni o’rgatishdir. 
Yangi materialni o’rgatish uchun VI – VII sinflarda o’qituvchining shu 
materialni og’zaki bayon qilishidan, uning o’quvchilar bilan suhbat 
o’tkazishidan, turli xil ko’rsatmali qo’llanmalar, hujjatlar va darslik matni ustida 
olib boriladigan ishlardan keng ko’lamda foydalaniladi. 
Tarix o’qitishda, xususan VI – VII sinflardagi tarix darslarida materialni 
og’zaki bayon qilish yetakchi o’rin tutadi. Og’zaki bayon o’quvchilarni tarixiy 
material bilan mavzu jihatdan yaxlit bir holda, xronoligik izchillikda va 
emotsional formada tanishtirish imkoniyatini beradi. O’qituvchining ishonarli 
qilib gapirishi o’quvchilarning ongi va his – tuyg’ulariga kuchli ta’sir ko’rsatadi, 
ularni mantiqiy fikr yuritishga, o’quv materialini dalil – isbotlar bilan asoslab 
so’zlab berishga o’rgatadi. 
Yangi materialni bayon qilish muammosiz yoki muammoli bo’lishi 
mumkin. Muammoli bayon vaqtida o’qituvchi tegishli xulosalarni o’quvchilarga 
aytib bermay, xulosalar chiqarishni ularning o’zlaridan talab etadi, lekin bu 
paytda odatda dalillarni o’quvchilar oldiga qo’yilgan muammoga va o’quv – 
bilish vazifalariga muvofiq zarur xulosalarni o’zlari mustaqil ravishda chiqara 
oladigan qilib tanlashi, guruhlarga ajratishi va bayon qilishi kerak. 
Respublikamizdagi ilg’or o’qituvchilarning ish tajribalari shuni ko’rsatadiki, 
yangi materialni muammoli bayon qilish usulini VI – VII sinf “Jahon tarixi” 
darslarida, cheklangan darajada bo’lsa ham qo’llash mumkin. 
Karl Buyuk imperiasining tashkil topishi haqidagi material VII sinfda 
muammoli bayon qilinishi mumkin. Bu ish o’zsha zamonda yashagan va Karl 
Buyukning faoliyatini bir – biriga zid holda bayon qilgan hamda baholagan 
kishilarning bergan turli ma’lumotlarini taqqoslash yo’li bilan amalga oshiriladi.