Мавзу: Молиявий иктисодий инкирозни бартараф этишда тижорат банкларида кредит муаммолари аудитини аҳамиятини ошириш йўллари

Кредитлаш жараёни. Тижорат банкларида кредитлаш жараёни асосан тўрт босқичдан иборат бўлади:
— кредитнинг келиб чиқиши ва кредит бериш;
— кредит мониторинга;
— кредитларни таснифлаш;
— кредитлар тўгрисида маълумотнома.
Кредитнинг келиб чиқиши ва кредит бериш босқичида мижознинг кредит олиш учун берган аризаси ва унга илова қилинаётган молиявий ҳисоботлар, бизнес-режа, кредитни қаерга ва қандай ишлатиш бўйича истаклари эътиборга олиниши лозим.
Мижознинг кредит аризаси тўлиқ ўрганилиб, унинг молиявий ҳисоботлари, бизнес-режаси тахлил қилиниши ва кредитни ўз вактида тўлиғича қайтара олиши учун пул маблағлари ҳаракати ўрганилиши, кредитни қайтариш бўйича бошқа манбалар ҳам инобатга олиниши лозим.
Кредит ажратилишини тасдиклашда хизматчилар ўртасида ўрнатилган маъмурий ваколатлар тартиби ўргани-лиши керак. Ўрнатилган чегаралардан ортиқ суммадаги кредитлар Кредит қўмитаси ёки Банк бошқаруви томонидан, айрим ҳолларда ҳар иккаласи томонидан тасдикланиши зарур.
Кредит ажратилишини тасдиклаш, кредит ажратиш ва уни мониторинг қилиб бориш жараёнлари бир-биридан ажратилган бўлиши керак.
Гаров ҳуқуқининг мавжудлигини назорат қилиш, ҳужжатлар хавфсизлигини таъминлаш, гаров маржаси аниқланиши зарур.
Бундан ташқари аудитор кредитни ўз вақтида ўрнатилган жадвал бўйича қайтариш имконияти, кредит мақсадли ишлатилиши устидан назорат олиб борилишини текшириб кўради.
Кредит мониторинги. Тижорат банки кредит бошқармаси ходимлари кредит портфели мониторингини олиб боради ва банк рахбарияти диққат-эътиборини муаммоли кредитлар тўғрисидаги маълумотларга қаратади. Мониторингда қуйидаги масалалар кўриб чиқилади:
- мижозларнинг молиявий ҳисоботлари олинади ва тахлил қилинади;
- гаров қиймати қайта баҳоланади;
- вақти-вақти билан мижоз иш жойига ташриф буюриш;
- тармоқдаги корхоналар ютукларидан кам бўлмаган
кўрсаткичлар;
- мижоз иш фаолиятига молиявий талаблар.
Кредит мониторинги бўйича банк раҳбариятига ҳисо бот берилади. Бу ҳисоботда кредит фаолияти, унда йўл қўйилган хатолар тўғрисида маълумотлар жамланади. Шу билан бирга муаммоли ссудалар аникланади ва уларни ре­структуризация қилиш ва айримларидан кечиш масаласи қўйилади. Бунда кредитларни таснифлаш катта аҳамиятга эга.