Мавзу. Металл конструкциялар тўғрисида умумий маълумотлар ва уларни ҳисоблаш

2.3.5. Прокат тўсинларни ҳисоблаш тартиби.
Танлаб олинган тўсин ташқи таъсир этаётган юкларнинг кўтариш қобилиятига эга, мус­таҳ­кам етарли даражада бикирлигига ва устиворлигига эга бўлиши шарт.
1.Дастлаб тўсиннинг ҳисобий схемаси аниқланади таъсир қилаётган ташқи юклардан ҳосил бўлувчи максимал эгувчи момент топилади.


(3.8)


Расм 3.3. Эгувчи момент эпюраси
2.Ҳисоблаётган тўсин учун талаб этилган қаршилик моменти аниқланади.
материал эластик ҳолатида ишлаганда (3.9)
ёки
материал эластик ва пластик ҳолатда ишлаганда
3. Қўштавр ёки швеллер сортаментидан юза танлаб олинади қаршилик моменти тенг ёки кўпроқ талаб қилинган қаршилик моментидан ва танлаб олинган кесим юзани ҳамма геоме­трик тавсифномалари кўчириб олинади: I_x; S_x; W_x; t_w; q;

4. Танлаб олинган юзани мустаҳкамлиги текширилади:
(3.10)
(3.11)
фарқи ,
ва бикирлиги ҳам текширилади.
(3.12)


2.3.6. Алоҳида элементлардан тайёрланган тўсинларнинг ҳисоби

Тайёрланган тўсин мустаҳкам, етарли даражада бикирлигига эга, умумий ва алоҳида элементларни турғунлиги таъминланган бўлиши керак ва шу тўсинни тайёрлаш арзонга тушиши керак.

Оқилона юза топиш учун биринчи навбатда тўсинни кесим юзасини баландлиги ўрнатилади.
Тўсиннинг баландлигини белгилашдан олдин унинг иккита қиймати аниқланади:
h_min – минимал баландлиги , h_опт – тежамли баландлиги.
Тўсинни энг кичик баландлиги уни бикирлиги таъминланиши эътиборга олган ҳолда аниқланади. Маълумки, қўзғалувчи шарнирли таянчга эга бўлган тўсин учун нисбий эгилиши қуйидагича аниқланади:
(3.13)
Тенгламага қийматни ва қўйиб
Шарт бажарилишини ҳисобга олсак, у ҳолда қуйидаги ифода келиб чиқади:
(3.14)

бундан (3.15)

Тўсиннинг оптимал баландлигини аниқлаш иқтисодий мулоҳазаларга асосланган. Тўсиннинг оғирлиги, асосан унинг токчалари ва деворчасининг оғирлигидан иборат бўлиб, бу оғирликлар бир-бирига тескари муносабатлардадир, яъни бирининг ошиши билан иккинчиси камайиб боради.