Мавзу. Металл конструкциялар тўғрисида умумий маълумотлар ва уларни ҳисоблаш

2.1- расм. Қия тўсинлар ва черковларнинг фазовий бош гумбазлари.
Н.А.Белелюбский (1848-1922й.й.) кўприк қуриш бўйича мутахассис, биринчи бўлиб тиргакли фермани кўприк қурилишида қўллади. У прокат сортаментини ишлаб чиқди.
Л.Д.Проскуряков (1858-1926й.й.) кўприк фермаларига учбурчак ва ховон панжарасини қўллаш усулини киритди ва фермаларнинг қулай шаклининг назариясини ишлаб чиқди.
19 асрнинг охири ва 20 асрнинг бошларида металлдан бўлган қурилишларни ривожлани­шига олимлардан Ф.С. Ясинский, В.Г.Шухов ва И.П.Прокофьев катта хисса қўшдилар.
Ф.С.Ясинский (1858-1899й.й.) биринчи бўлиб кўп оралиқли саноат биноларининг ички оралиқдаги устунларни металдан қилишни тавсия этди ва таянч оралиғи катта бўлган бино­ларни букланувчан ва равоқли конструкциялар билан ёпишни ишлаб чиқди. Устунларни номар­казий таъсир этаётган кучга ҳисоблаш усулларини ривожлантирди ва аниқликлар киритди.
С.Г.Шухов (1853-1939й.й) биринчи бўлиб дунё миқёсида фазовий панжара конструк­циялар орқали томларни ёпиш усулларини ва тарам-тарам юзали конструкциялар орқали турли хил минораларга ўхшаш қурилмаларни ишлаб чиқди ва қурилишда иштирок этди. Янги конструктив резервуар шаклларини, уларни ҳисоблаш ва оқилона ўлчамларини топиш усулларни ишлаб чиқди.
И.П.Прокофьев (1877-1958й.й) олдинги тажрибаларни эътиборга олиб металл кўприкларини конструкциясини тайёрланиши ва йиғилиши ҳақида китоб ёзди. Ўша давр бўйича ноёб кўприклар конструкцияларини ишлаб чиқди ва ўзи ҳам қурилишда иштирок этди.
5- давр 20-йиллардан бошлаб давом этиб келмоқда. Металлшунослик 30-йилларда ривож­ланиши сабабли металл конструкцияларида мустаҳкамлироқ пўлатларни ишлатиш бошланди. Ҳар хил мустаҳкамга эга бўлган пўлатларнинг тури кўпайиб кетди ва металл конструк­цияларнинг конструктив шакллари ривож топди. Металл конструкцияларининг кенг ва турли хил ривожланиш масалаларида лойиҳа, илмий ва ишлаб чиқариш корхоналарининг хиссаси катта бўлди. «Проектстальконструкция», «Промстройпроект» ва «ЦНИИСК»лар янги конструктив шаклларни яратиш ва уларни ҳисоблаш усулларини тавсия этиш билан шуғулланишади. «ВНИПИПромстальконструкция» лойиҳалаштириш ва йиғиш ишлари билан шуғулланади.
ВНИКТИСК металл конструкцияларини лойиҳалаш ва ишлаб чиқариш технологиясини янгилаш бўйича изланишлар олиб борди.