Мавзу. Металл конструкциялар тўғрисида умумий маълумотлар ва уларни ҳисоблаш

2.4 Мавзу. Устунлар, фермалар.


2.4.1.Устунлар таснифи.
Устунлар ўзидан юқорида жойлашган конструкциялардан тушадиган юкларни пойдевор­ларга узатувчи конструктив элементлардир. Устунлар қуйидаги қисмлардан иборат: юқорида жойлашган конструкциялардан тушадиган юкларни бевосита қабул қиладиган қисми - бош қисм, юкни узатувчи асосий ўрта қисм - стержень, стержендан пойдеворга юкни узатадиган қисми - асос. Устун стерженининг кесими яхлит ёки панжарали бўлади. Ялпи кесимлар очиқ ва берк бўлиши мумкин.


2.4.2. Устунларни асосий ўрта қисми - стержень
Устунларни лойиҳалаш уларнинг кесими турини танлашдан бошланади. Бунда «Х-Х» ҳамда «У-У» ўқлари текислигида бир хил устиворликка эга бўлиши мақсадга мувофиқ. Бунинг учун қуйидаги шарт қаноатлантириши лозим
_х _y ёки l_х l_y ва i_х  i_y

Юкни таъсир этишига ва устунни ҳисобий узунлигига қараб эгилувчанлиги белгиланади. Агар таъсир этаётган юк 150-200т атрофида, баландлиги 4-6м бўлса, унда эгилувчанлигини 100-70 оралиғида олинади. Таъсир этаётган юк 250-400т–гача бўлса, эгилувчанлигини 70-50 оралиғида белгиланади. Шартли эгилувчанлиги ҳисобланади ва мос келадиган формуладан фойдаланиб коэффициент «» нечага тенглиги аниқланади ва устуннинг зарурий юзаси топилади:

(4.1)
кесим юзани талаб қилинган инерция радиуси ва томонлари ўлчамлари аниқланади:
(4.2)
Кесим танлагач, устуннинг мустаҳкамлиги ва турғунлиги қуйидаги формула бўйича текширилади
(4.3)
_min-кичик бўйлама эгилиш коэффициенти, энг катта эгилувчанлик қиймати бўйича қуйидаги формулалар билан ҳисобланади; шартли эгилувчанлиги
гача бўлса,
(4.4)
бўлса, (4.5)
бўлса, (4.6)


Устун кесимлари



Расм 2.4.1. Устун кесими юзалари.


Инерция радиусининг қийматлари
жадвал 2.4.1