Mavzu matnning fonosemantik tahlili

Sinesteziyaning tovushlarni rangli his qilish tomoni tilshunoslikda fonasemantika sohhasining rivojiga hissa qo‘shgan.

Sinesteziyaning tovushlarni rangli his qilish tomoni tilshunoslikda fonasemantika sohhasining rivojiga hissa qo‘shgan.

Fonosemantika ildizlari so’z va u anglatayotgan predmet o’rtasida tabiiy bog‘liqlik bor degan qadimgi dunyo analogistlariga borib yetsa-da, tilshunosliknig alohida sohasi sifatida shakllanishi 20-asrning 2-yarmiga to’g’ri keladi. Fonosemantikaning maqsadi-tilning tovushli tasvirini o’rganish deb belgilanadi. Yevropa tilshunosligida harflarning rangga, shaklga, xarakterga egaligi kabi masalalar va uning natijalari ham bor.

Бугунги кунда фоносемантика тилшуносликнинг алоҳида соҳаси бўлиб, товушларнинг маънога эгалиги масаласини илгари суради. “Фоносемантиканинг мақсади деб эса тилнинг товушли тасвирини ўрганиш деб белгиланади. Бу жараёнда сўзнинг товушлар билан алоқаси ўзгариб борганини кузатиш мумкин. Айрим сўзларнинг маьноси бироз ўзгарган бўлса, айримлари пайдо бўлгандан буён ўзгармай келади. Баьзи сўзлар ҳам борки, улар ўз маьносини умуман йўқотган. Уларни этимологик анализ қилиш ҳам фоносемантиканинг мақсадидир. Фоносемантиканинг олдида турган вазифаси эса мақсадни ифодалашда товушларнинг тасвирий ифодасини муҳимлигини белгилаш; тақлидий сўзларнинг ост тизимларини ўрганиш; талаффузнинг параметри, турлари ва типларини белгилаш; тақлидий сўзларни турларга ажратиш; тилнинг пайдо бўлиши; товушларни матн даражасида таҳлил қилиш; фоносемантиканинг категорияларини аниқлаш; фоносемантиканинг эвристик имкониятларини ўрганиш деб белгиланади”

Бунда Европа тилшунослигида товушларнинг рангга, шаклга, характерга эгалиги каби масалалар ва бир қатор эришилган натижалар ҳам мавжуд. Масалан, рус тилшунослигида товушларнинг турли рангларга ўхшатилишини қуйидаги расмда ҳам кўриш мумкин:

Товушларнинг рангга, шаклга, ҳидга, характерга эга эканлигини биз қабул қила олмасак ҳам, бу соҳадаги қуйидаги жиҳатларга эътибор қаратиш мумкин: исмларнинг кишига таъсири, ном танлаш масаласи ва сўзнинг фонетик қобиғининг кишилар руҳиятига таъсири.