Mavzu matnning fonosemantik tahlili

Товушларнинг рангга, шаклга, ҳидга, характерга эга эканлигини биз қабул қила олмасак ҳам, бу соҳадаги қуйидаги жиҳатларга эътибор қаратиш мумкин: исмларнинг кишига таъсири, ном танлаш масаласи ва сўзнинг фонетик қобиғининг кишилар руҳиятига таъсири.

Бу ўринда корхона, ташкилот номлари ҳамда реклама матнларининг товуш томонини халқ руҳиятга ва тафаккурига таъсири масаласи ҳам кун тартибига қўйилиши мумкин. Европа тилшунослигида муайян товушларнинг киши руҳиятига таъсири анча кенг ўрганилмоқда. Бу тадқиқотларда “силлиқ”, “дағал”, “тез”, “секин”, “қувончли”, “қайғули” товушлар фарқланади. Ўзбек тилшунослигида эса муайян товушнинг бу каби сифатлари таҳлили ҳозирча амалга оширилмаган бўлса-да, оғзаки нутқда маълум бир унли товушларнинг руҳиятга таъсири масаласини таҳлил қилиш мумкин.

Mасалан, ундов сифатида қўлланувчи лабланмаган унлилар ва лабланган унлиларнинг киши руҳиятига таъсири бир-биридан фарқ қилиши мумкин. оғзаки нутқ жараёнида “и” ва “э” товушлари таажжубланиш, фикрга қўшилмаслик (и, ундай эмас-да; э, ундай эмас-да; э, бўлмағур гаплар; и, бормайман; э, бормайман), ишончсизлик (и, нотўғри гап; э, нотўғри гап), каби муносабатларни ифодалашга хизмат қилади. “а” товуши тушунмаганликни, таажжубни, азобни ифодалаши кўп кузатилади. лабланган унлиларда эса ижобий семантикани кузатиш мумкин. масалан, “ў” ва “о” товушлари кўпроқ мақтовни, олқишни ифодалайди. ушбу фикримизни м.йўлдошевнинг ушбу фикрлари орқали тасдиқлаш мумкин: “фоносемантикада “о” графемасининг кенглик, кучлилик, ибтидо ва адоқсиз соҳил тасаввурини яратиши таъкидланади. омони сўзида (корейс тилидаги) доминант товуш “о” бўлиб, мазкур товуш борлик ва йўқлик, микрокосм ва макрокосм ўртасидаги туйнук, уларни бир-бирига боғловчи ҳалқа иллюзиясини яратади. моҳиятан она-яратувчи, дунёнинг ибтидоси ва якуни ҳамдир. талаффузига эътибор берилса, очиқ бўғинлар мазкур сўзга алоҳида мусиқийлик бағишлаётганлигини фарқлаш мумкин бўлади. товушни ифодаловчи ҳарфнинг айлана шаклда (бу корейсчада ҳам шу шакл билан ёзилади) эканлиги доира квадратураси ҳақидаги қарашлар билан боғлиқ”