Мавзу: Кириш

8.4.Инфляцияни тизгинлаш борасида амалга ошириладиган тадбирлар

Инфляцияни тизгинлаш ва охир – оқибатда тўхтатиш ҳамда пул муомаласини барқарорлаштириш мақсадида қуйидаги чора - тадбирлар кўрилиши мумкин:

1. 
   Мамлакатда пул ислоҳотини ўтказиш
   
2. 
   Инфляция жараёнининг давлат томонидан бошқариб борилиши
   

Мамлакатда пул муомаласини тартибга солиш ва мустаҳкамлаш мақсадида давлат томонидан пул тизимининг тўла ёки қисман ўзгартирилиши пул ислоҳоти дейилади. Пул ислоҳотлари мамлакат иқтисодиёти ва пулнинг қадрсизланиш даражасига қараб турли усулларда ўтказилиши мумкин. Масалан, 1991 йилда СССР парчаланиб кетгандан сўнг, собиқ иттифоқдош республикалар Мустақил давлатларга айландилар. Уларнинг барчаси пул ислоҳотларини ўтказдилар ва ўз миллий пул бирликларини муомалага киритдилар.
Ўзбекистонда ҳам 1993 –1994 йилларда пул ислоҳоти ўтказилди ва 1994 йил 1 июлидан эътиборан муомалага миллий валюта «сўм» киритилди.


Инфляция жараёнини давлат томонидан бошқариб боришда қуйидагилар амалга оширилади:

• 
  ишлаб чиқаришни жонлантириш. Товарлар ва хизматлар кўп яратилса, ортиқча пулларнинг ташналиги қондирилади, нарх-наво ва пул қадри барқарорлашади. Ишлаб чиқаришни рағбатлантириш мақсадида солиқлар камайтирилади, ишлаб чиқаришга арзон кредитлар берилади, тадбиркорларга бюджетдан ёрдам кўпайтирилади, экспорт ва импорт бўйича имтиёзлар жорий этилади ва бошқалар;
  
• 
  пул массаси ортишини чеклаш ва тўхтатиш, муомаладаги пул миқдорини камайтириш. Шу мақсадда аҳолининг пул даромадлари - иш хақи, нафақа, пенсия ва бошқаларнинг ўсиши чекланади ёки тўхтатилади, ортиқча пул маблағларини банкларга жалб қилиш мақсадида омонатларга тўланадиган фоизлар оширилади. Пул эмиссияси жиддий чекланади ёки умуман тўхтатилади.
  

Ўзбекистонда қатъий пул- кредит сиёсатини олиб бориш, пул массаси, кредит ва нақд пул эмиссиясини камайтириш бўйича аниқ чора - тадбирлар амалга оширилди натижасида, пул массасининг ўсиш суръати кескин камайди, инфилация даражаси, яъни унинг асосий кўрсаткичи бўлган истеъмол нархлари индекси 1994 йилда 1132,2 фоизни (мустақиллик йилларидаги энг юқори даража) ташкил этган бўлса, кейинги йилларда унинг шиддат билан пасайишига эришилди. Жумладан, ушбу кўрсаткич 2000 йилда 28,1 фоизни, 2003 йилдан бошлаб 8 фоиздан паст даражани, 2010 йилда 7,3 фоизни ташкил этади ва 2011 йилнинг 6 ойида эса белгиланган прогноз кўрсаткичларидан ошмади. Инфиляция даражасининг ушбу давр мобайнида кескин пасайиши бошқа омиллар билан биргаликда иқтисодиётга йўналтирилган инвестициялар ҳажмининг юқори суъратлар билан ўсишига ёрдам берди.
Юртбошимиз “Иқтисодиётдаги ўсиш – инфиляцияга қарши, молиявий барқарорлик ва пул муомаласи тизимини мустахкамлаш борасидаги тадбирларнинг мувофақиятли амалга оширилиши натижасидир”, - деганларидек, мамлакат ялпи ички махсулотининг реал ўсиш суръатлари 1991 йилда манфий кўрсаткични, яъни 4,2 фоизни ташкил этган бўлса, давлатимиз томонидан олиб борилган ва бугунги кунда изчил давом этаётган оқилона иқтисодий сиёсат натижасида мамлакатимизда иқтисодиётнинг юқори барқарор ўсиш суръатлари ва макроиқтисодий мутаносиблик сақланмоқда.
Юртимизда ялпи ички махсулотнинг ўсиш суръатлари 2008 йилда 9 фоиз, 2009 йилда 8,1 фоиз, 2010 йилда 8,5 фоизга етгани, жорий йилда ҳам 8,5 фоиз даражасида белгиланиши кўзда тутилмоқда.