Мавзу: Кириш

И.ф.н. Ж.Мухиддинов ТИФ МБ. Самарканд вилоят бошқармаси бўлим бошлиғи.
Ўқув қўлланма “Банк ва жамғарма ишлари” кафедрасиининг мажлисида мухокама қилинган (баённома № 1 3 сентябр 2011 йил) ва чоп этишга тавсия қилинган.


Ўқув қўлланма Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти илмий-услубий Кенгашида мухокама қилинган (баённома № 2 - 24 сентябр 2011йил) ва чоп этишга тавсия қилинган.
К И Р И Ш

Мустақиллик арафасида банк тизими олдида бир қатор жиддий муаммолар турар эди. Хусусан, банк операцияларини амалга ошириш усун зарур технологиялар ва ҳаттоки оддий компьютер техникасига талабнинг юкорилиги, бозор тамоилларига асосланган банк тизими фаолиятини тартибга солувчи қонунлар ва меъёрий хужжатларнинг мавжуд эмаслиги, нодовлат капитал ва ресурс базасининг заифлиги, айниқса янги тартибда самарали фаолият кўрсата олувчи юқори малакали банк сохаси рахбар ва мутахасисларнинг тақчиллиги каби ўткир масалалар мавжуд эдики, улар фақат давлатимиз раҳбарининг эътибори асосида мувофақиятли ҳал этилди

Ушбу ўқув қўлланма Самарқанд иқтисодиет ва сервис институти ва Самарқанд банк коллежи ўқитувчилари томонидан тайёрланган бўлиб, олий укув юртлари, ўрта махсус касб-ҳунар коллежлари ва малака ошириш курсларининг “Банк иши”, “Бухгалтерия ҳисоби”, “Биржа фаолияти”, “Молия”, “Иқтисодиёт” ва бошқа мутахассисликларга ўқитилаётган «Пул кредит ва банклар» фанини ўз ичига олади.
Қўлланмада Президентимиз Ислом Каримовнинг “Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари” номли асарининг асосий мазмунидан келиб чиқиб Ўзбекистонда инқироз таъсири оқибатларини олдини олиш ва юмшатишга асос бўлувчи омиллар, мамлакатимиз иқтисодиётини модеринизациялаш ва янгилашни изчил давом эттириш борасида қўлга киритилаётган ютуқлар, уствор йўналишлар, мавжуд муаммолар ва уларни ҳал этиш йўллари тўғрисида “Пул, кредит ва банклар” фанига дахилдор масалалар аторфлича ёритилган.
Қўлланманинг 1- қисмида пулнинг келиб чиқиши ва моҳияти, унинг бозор иқтисодиётидаги ўрни, пулнинг вазифалари, турлари ва уларнинг ривожланиши, пул айланиши ва унинг асосий шакллари, пул тизими, Ўзбекистон Республикасининг пул тизими ва унинг таркибий қисмлари, инфляциянинг моҳияти, келиб чиқиш сабаблари, турлари ва оқибатлари, унга қарши кураш усуллари ёритиб берилган.
Қўлланманинг 2-қисмида кредитнинг келиб чиқиши, унинг моҳияти ва ижтимоий ишлаб чиқариш тараққиётидаги ўрни, кредитнинг вазифалари, кредитлаш тамоиллари. Кредит турлари ва шакиллари. Кредит хаф-хатари ва уни бошқариш, фоиз хаф-хатари. Ссуда фоизи ва унинг иқтисодий моҳияти. Кредит бериш тартиби, расмийлаштириш ва қайтариш босқичлари ёрибит берилган.
Қўлланманинг 3-қисмида халқаро иқтисодий алоқалар ва уларнинг миллий иқтисодиёт тараққиётидаги ўрни, асосий шакиллари, халқаро валюта муносабатлари ва валюта операциялари шунингдек халқаро ҳисоб-китоблар ва халқаро кредит каби мавзулар ёритилган.
Қўлланманинг 4-қисмида банкларнинг пайдо бўлиши, ривожланиши ва уларнинг асосий вазифалари, кредит, банк тизими ва банклар уюшмаси фаолияти, марказий банк ва тижорат банкларининг вазифалари, ҳамда операциялари, халқаро молия-кредит ташкилотлари фаолияти, банкларнинг кимматли когозлар бозоридаги операциялари тўғрисида батафсил маълумотлар келтирилган.
Унда Ўзбекистон Республикаси қонунчилиги воқелигига катта эътибор берилган, Марказий банк норматив мъёрий хужжатлари ҳамда вақтли матбуот материалларидан кенг фойдаланилган.
Муаллифлар ўкув қўлланмани тайёрлашда институт ва коллеж талабаларининг ёшлари, қизиқишлари ва ўзлаштира олиш қобилиятларини эътиборга олишга ҳаракат қилганлар.
Ундан иқтисодиёт соҳаси билан энди танишаётган кишилар ҳам фойдаланишлари мумкин.
Қўлланма содда ва равон тилда, қисқа ва қизиқарли тарзда ёзилган.
Ушбу қўлланма муаллифларнинг мазкур соҳадаги илк уринишлари бўлиб, табиийки, айрим хато-камчиликлар ва нуқсонлардан ҳоли бўлмаслиги, шунингдек ундаги айрим фикрлар баҳс – мунозарага сабаб бўлиши мумкин.
Муаллифлар билдириладиган фикр-мулоҳазаларни мамнуният билан қабул қиладилар ва ташаккур изҳор этадилар.

“Фақат миллий валюта кучли бўлган тақдирдагина иқтисодиёт мустахкам бўлади”