Мавзу: ив-группа бош группачасига умумий характеристика

Faollashtirish savollari:

1. 
   Uchunchi gruppa elementlarining nechtasi metall, nechtasi metalmas?
   
2. 
   Bor qachon va kim tomonidan kashf qilingan?
   
3. 
   Barazolning tuzilish formulasini yozing?
   
4. 
   B₂O₃ ni xossalarini aytib bering?
   

Alyuminiy ishqorlarda erib alyuminatlarga aylanadi. Bunda reaktsiya natijasida vodorod ajratib chiqadi.

2Al+2NaOH+6H₂O2Na[Al(OH)₄]+3H₂

Kislotalarda eriganda ham vodorod ajralib chiqadi.

2Al+6HCl2AlCl₃+3H₂

Gologenlar bilan birikib alyuminiy gologenidlarni hosil qiladi. 2Al+3J_22AlJ₃

Ishqoriy metallarning alyuminiy gidridlar, masalan; litiy alyuminiy gidrid Li[AlH₄] katta axamiyatiga ega moddadir. Li[AlH₄] – efirda eriydigan, quruqxavoda barqaror, parchalanadigan kristall modda. U qaytaruvchi sifatida ishlatiladi. Uning efirdagi eritmasiga alyuminiy xlorid ta’sir ettirib AlH₃ olish mumkin.

4Li[AlH₄]+AlCl_34AlH₃+3LiCl

Alyuminiy o’zining barcha birikmalarida +3 valentli bo’ladi. Al₂O₃ ning bir necha shakl o’zgarishlari mavjud, ulardan muximlari -Al₂O₃ va - Al₂O₃ dir. Alyuminiy juda ko’p metall oksidlaridan kislorod tartib olib, metallni qaytaradi. Masalan;

8Al+3Fe₃O_44Al₂O₃+9Fe

Al₂O – Al (I) oksid uchuvchan modda bo’lib, Al bilan Al₂O₃ aralashmasi yuqori temperaturada qizdirilganda hosil bo’ladi.

Al(OH)₃ – Al tuzlari eritmasiga ishqorlar ta’sir ettirilganda Al(OH)₃ hosil bo’ladi.

NaAlO₂ – natriy metalyuminat deb yuritiladi. Magniy metalalyuminat Mg (AlO₂)₂ tabiatda nepitel nomli mineral tarzida uchraydi.

AlO (OH) ning krsitallik shakl-o’zgarishi tabiatda diaspar nomli minerallar holida uchraydi. Kuchli kislotalarning alyuminiy tuzlari ham suvdda gidrolizlanadi, ular kislotali reaktsiya namoyon qiladi: Al₂(SO₄)₃+2H₂OH₂SO₄+2Al(OH)SO₄

Al₂(SO₄)₃ suvni tozalashda qog’oz ishlab chiqarishda ishlatiladi. Achchiq toshlar kaliy va alyuminiy sulfatdan iborat qo’shaloq tuzlardir.

K₂SO₄∙Al₂(SO₄)₃∙24H₂O (NH₄)₂SO₄∙Al₂(SO₄)₃∙24H₂O

Achchiqtoshlar sanoatida, meditsinada, qandolatchilikda ishlatiladi.