Мавзу: ив-группа бош группачасига умумий характеристика

Aqliy xujum savollari:

1. 
   1827 yilda kim tomonidan beriliy olingan?
   
2. 
   Beriliy qanday sistemada kristallanadi?
   
3. 
   Berillat nima, formulasi qanday?
   
4. 
   Granitlar gipslar qaysi slikat turiga kiradi?
   

Kaltsiy, stroniy, bariy erkin holda kumushsimon oq metal. Havoda ularning sirti sariq parda bilan qoplanadi. Kaltsiy deyarli qattiq stroniy va bariy qattiqligi jihatidan qo’rg’oshinga o’xshaydi. Metal holidagi kaltsiy, stroniy, bariy aktiv metalmaslar bilan odatdagi sharoitda birikadi. Azot, vodorod, kremniy, uglerod kabi aktiv metalmaslar bilan farq kuchli qizdirilganda birikadi. Bu reaktsiyalar ekzotermik reaktsiyalar jumlasiga kiradi. Metallarning reaktsiyaga qobiliyati kaltsiy, stroniy, bariy, radiy qotorida ortib boradi. Kuchlanishlar vodoroddan oldinda turadi. Ular xatto sovuqda ham suv bilan reaktsiyaga kiradi. Kaltsiy, stroniy, bariy, radiylarning oksidlari gologenitlari, sulfidlari va boshqa birikmalari odatdagi sharoitda ionlar birikmalardir. Ularning barqarorligi kaltsiy, stroniy, bariy, radiy qatorida boradi. Ishqoriy yer metallarining birikmalari suv bilan gidrat hosil qiladi. Masalan; CaCl₂∙6H₂O; SrBr∙6H₂O element oksidlari suv bilan shiddatli reaktsiyaga kirishadi.

CaO+H₂OCa(OH)₂+15.2 kkal

Gidratatsiya issiqligi ham chapdan o’ngga qarab ortadi. Kaltsiy birikmalari tsement, oxak, gips, loy qurilishda qovushuvchi materiallar sifatida ishlatiladi.

Strontsiy – tartib nomeri 38, atom og’irligi 87,62. izotoplari 84,86, 87, 88. eelement konfigurattsiyasi KLM 4s²4p⁶5s². Uning muxim minerallari strontsianib SrCO₃ va tselesten SrNO₄ lardir. KCl va SrCl aralashmasi suyultirilib, elektroliz qilinadi.

Strontsiy ko’mir kabi oq metall temperaturasi 750 ⁰C, qaynash temperaturasi 1367 ⁰C, SrO 2430 ⁰Cda suyuqlanadi, u ekzotermik moddalar jumlasiga kiradi. SrCO₃ va Sr(NO₃)₂ larni qizdirish natijasida SrO hosil bo’ladi.

SrF₂ suvda CaF₂ ga qaragandako’proq eriydi. SrCl₂ olti molekula suv bilan birga kristallanadi. SrCl₂∙6H₂O; Sr(NO₃)₂∙4H₂O suvdayaxshi eruvchi tuz, Sr(NO₃)₂ va Ba(NO₃)₂ spirtda erimaydi, lekin CaNO₃ spirtda eriydi.

Bariy – tartib nomeri 56, atom og’irligi 137.34, barqaror izotoplarining massa soni 130,132,134,135,136,137,138 oltita izotopi sun’iy yo’l bilan olingan. Elektron konfiguratsiyasi KLM 4s⁶4d¹⁰5s²5p⁶6s².

Bariyni XVIII asrda Sheli og’ir shpatning tarkibiy qismi sifatida topgan. Tabiatda og’ir shpat BaSO₄ holida, kamroq viterit BaCO₃ minerali holida uchraydi. Sof bariy bariyoksiddan olyuminotermiya yoki kremniy-mtermiya usulida olinadi. Yana bariy xloridning suvdagi eritmasini simob katod bilan elektroliz qilish natijasida ham bariy olinadi.

Bariy kumush kabi oq, yumshoq, yaltiroq metall, metall bariy qobirg’alari markalashgan kub holida kristallanadi.

Bariy oksid kuchli asos xossasiga ega. BaO-BaCO₃ yoki bariy nitratni qizdirish yo’li bilan olinadi. Texnikada bariy oksid olish uchun ko’pincha BaCO₃ ko’mir bilan birga qizdiriladi. BaCO₃+CBaO+2CO

Bariy gidroksidning to’yingan eritmasi barit suvi deb ataladi. Bairt sulfid litopan nomli oq buyoq olishda ishlatiladi.

BaS+ZnSO_4BaSO₄+ZnS

BaCO₃ – tabiatda viterit holida uchraydi. Emal tayyorlashda ishlatiladi. BaS+H₂O+CO_2BaCO₃+H₂S