Мавзу: иситма патофизиологияси

Infeksion va noinfeksion isitmalar

Infeksion isitma kelib chiqish mexanizmida egzogen va endogen pirogen moddalar ishtirok etadi.

Noinfeksion isitma asosida aseptik jaroxatlanishdan (travma, qon quyilishi, kuyish) endogen pirogenlarni hosil bo‘lishi va ularning ta’siri yotadi.

Lekin, ba’zida pirogenlik aktivlikni ayrim farmokologik preparatlar ham namoyon qiladi (fenamin), gormonlar (tiroksin), ba’zi metallarni kolloid birikmalari shular jumlasidandir.

Isitmani qizib ketishdan farqi

Bu ikkala holatda, faqat oxirgi natija bir xil, ya’ni organizm tana haroratini ortishidir. Bu holatlarni yuzaga chiqish mexanizmi nafaqat bir-biriga o‘xshamaydi, balki qarama-qarshidir.

1. 
   Qizib ketishda pirogen moddalar ta’siri kuzatilmaydi, balki tana haroratini ortishi, tashqi muhit ta’siridan, issiqlik markazini faoliyatini buzilishidan yuzaga chiqadi.
   
2. 
   Qizib ketishda, issiq klimat yoki ishlab chiqarishdagi yuqori issiqlik hisobiga organizmda issiqlik ushlanib qoladi.
   
3. 
   Qizib ketishda, organizm issiqlikni ajratib, termik gomeostazni yuzaga chiqarishidagi qiyinchiligi shundaki, tashqi muhit harorati 33^oSdan oshganda, issiqlik ajratishni nurlatish va konveksiyasi usullari butunlay to‘xtaydi, faqat terlash ro‘y berib turadi. Bunga havo namligini yuqoriligi qo‘shilsa, kompensator mexanizmlarni barchasi noeffektiv bo‘lib qoladi.
   
4. 
   Issiqlik markazi faoliyatini buzilishi, bosh miya o‘smasida, travmasida, qon quyilganda kuzatiladi. Klinikada “gipertermik sindrom” yuzaga chiqadi.
   
5. 
   Isitma esa interleykin-1ga javoban kompleks tarzda tana haroratini ortishi, yoki oshmasligi bilan javob beruvchi reaksiyadir.
   
6. 
   Isitma patologik jarayon bo‘lib, uning yuzaga chiqishida nafaqat termoregulyasiya markazi, balki boshqa, m: immun tizim ham ishtirok etadi. Evolyusion taraqqiyotda isitma, immunitet, yallig‘lanish o‘ziga xos uchlikni tashkil etib, ular organizmga mikroorganizmni kirishi bilan yuzaga chiqadi. Uchala reaksiya o‘rtasida shunday bog‘liqlik borki, ular avtonom tarzda ro‘yobga chiqmaydi, aksincha ular bir-birini to‘ldiradi.
   

Qizib ketishda agar 39^oS kuzatilsa, organizm bir necha soatga chidaydi, isitmada bir necha oylab yashashi mumkin va x.k.