Мавзу: иситма патофизиологияси

ISITMA PATOFIZIOLOGIYASI

Isitma - odam va shu jumladan gomoyoterm xayvonlarda infeksion va noinfeksion tabiatga ega bo‘lgan ta’sirlovchilarga, ximoyaviy xarakterga ega, gomeostazni ushlashga qaratilgan, organizmda tana xarorati oshishi bilan xarakterlanuvchi tipik patologik jarayondir.

Normada termoregulyasiya jarayoni reflektor tarzda amalga oshadi. Periferiyada joylashgan teri va ichki organlarda issiq va sovuqni sezuvchi retseptorlar organizmning ichki va tashqi muhitidagi termik o‘zgarishlarni sezadi, so‘ngra ularni termik impulьslar tarzida, gipotalamusda joylashgan, termoregulyasiya markaziga yuboradi. U erdagi neyronlarni sovuq va issiqqa aynan sezgirligi yuqori bo‘ladi. Markazda termik signallar integratsiyalanadi, effektor impulьslar hosil kilib, ular simpatik nerv tizimi orqali periferiyaga yuboriladi, natijada moddalar almashinuvi holati, periferik qon aylanishni intensivligi o‘zgaradi, qaltirash va hansirashni belgilab beradi.

Isitma, ushbu reflektor mexanizmni o‘zgarishidan boshlanadi ya’ni, markazda haroratni sezish boshqa, yuqori darajasi o‘rnatiladi.

Termin “lixoradka” lotinchadan tarjima qilinganda, “isitma” yoki tozalanish ashyosi deb yuritilgan.

Qadimda, tana xaroratini ko‘tarilishi bilan kechadigan barcha kasalliklarni “isitma” kasalligi deb nomlashgan, hozirda u kasallikni simptomi sifatida qaraladi.

Biroq, xar qanday tana xaroratini ortishi “isitma” bo‘lavermaydi. Mas: inson jismoniy ish bajarganda (1-2^oS), mensturatsiya vaqtida (1^oS gradusni ayrim ulushi) yoki inson qizib ketganda (quyosh nuridan, issiqssexlarda ishlaganda, yosh bolalarni noto‘g‘ri kiyintirganda) kuzatish mumkin. Bundan tashqari, bemorlarda haroratni o‘zgarishini aniqlayotganimizda og‘iz bo‘shlig‘i va rektal sohadagi haroratlar bir xil emasligini esda tutishimiz lozim, rektal sohada 0,6-0,5^oS ga yuqori, shundan, respirator kasalliklar bilan og‘riyotgan bemorlarda o‘pkani giperventilyasiyasi hamda tez nafas olish va chiqarishi tufayli, nafas tizimi to‘qimalari biroz soviydi.