tobora ijobiy tomonga pasaytirib borilgan va 2015 – yil 1 – yanvardan 9 % etib
belgilangan. Markaziy bankning qayta moliyalash stavkasi pul bozoridagi foiz
stavkalarini boshqarish hamda iqtisodiy o'sish jarayonlarini rag'batlantirish
maqsadlariga yo'naltirildi.
Inflyatsiya darajasi, pul massasining va boshqa
makroiqtisodiy ko'rsatkichlarning maqsadli parametrlaridan kelib chiqib, qayta
moliyalash stavkasi 2015- yilning 1-yanvaridan yillik 10 foizdan 9 foizga tushirildi
va yil davomida o'zgartirilmagan holda saqlab turildi.
Markaziy bankning qayta
moliyalash stavkasi instrumentidan ham pul bozoridagi foiz stavkalarini
boshqarishda hamda iqtisodiy o'sish jarayonlarini rag'batlantirish maqsadida keng
foydalanildi. Inflyatsiya darajasi, pul massasi hajmining va boshqa makroiqtisodiy
ko'rsatkichlarning belgilangan maqsadli parametrlaridan kelib chiqib Markaziy
bankning qayta moliyalash stavkasi 2012- yilda yillik 12 foiz miqdorida saqlab
qolindi. Qayta moliyalash stavkasining ushbu darajada ushlab turilishi pul bozorida
moliyaviy resurslarga bo'lgan talab va taklifning muvozanatini saqlashga, real sektor
korxonalarining investitsion
imkoniyatini oshirishga, iqtisodiyotni kreditlash
hajmini yanada kengaytirish va ayni paytda tijorat banklarining resurs bazasining
barqarorligini ta'minlashga xizmat qildi.
2016- yilda ham inflyatsiya darajasi 2015- yildagi kabi 5,5-6,5 foiz doirasida
prognoz qilinayotganligini hisobga olib, qayta moliyalash stavkasini 9 foiz
darajasida qoldirish ko'zda tutilmoqda. Qayta moliyalash stavkasining 9 foiz
darajasida saqlab qolinishi inflyatsiya darajasini
belgilanayotgan prognoz
ko'rsatkichlari doirasida bo'lishini ta'minlashga qaratilgan qat'iy pul-kredit siyosatini
yuritish uchun qulay sharoit yaratadi. O'z navbatida, Markaziy bank, zarur hollarda,
tijorat banklaridan xorijiy valyutalarni (AQSh dollari, evro, yapon ienasi va funt
sterling) belgilangan muddat va almashinuv kursida qayta sotish sharti bilan, sotib
olish (SVOP operatsiyalari) yoki xorijiy valyutalarni garovga olgan tarzda qayta
moliyalash kreditlarini berish operatsiyalarini amalga oshirib boradi.
99
Respublikamiz tijorat banklarining yuqori likvidli qimmatli qog‗ozlarga qilgan
investitsiyalarining miqdori darajasining juda past ekanligi Markaziy bankning
lombard kreditlari hajmini sezilarli darajada oshirish imkonini bermayapdi.
Ko‗pchilik xorijiy davlatlarda, shu jumladan, o‗tish iqtisodiyoti mamlakatlarining
ko‗pchiligida yuqori likvidli qimmatli qog‗ozlarga qilingan investitsiyalar
tijorat
banklari aktivlarining umumiy miqdorida sezilarli darajada yuqori salmoqni
egallaydi. Demak, hozirgi davrda, O‗zbekiston Respublikasi Markaziy bankining
qayta moliyalash siyosati doirasida amalga oshiriladigan diskont operatsiyalarining
mavjud emasligi, lombard operatsiyalarining esa rivojlanmaganligi, bizning
fikrimizcha, qisqa muddatli davriy oraliqlarda, Markaziy bankning tijorat banklariga
beriladigan muddatli kreditlarining hajmini oshirish yo‗li
bilan milliy ssuda
kapitallari bozoridagi resurslar taklifiga va kreditlarning o‗rtacha bozor darajasiga
ta‘sir etish zaruriyatini yuzaga keltiradi. Markazlashgan kreditlarning respublikamiz
99
2016 yilda pul-kredit sohasidagi vaziyat va monetar siyosatning 2017 yilga mo'ljallangan asosiy yo'nalishlari
100
P.Salin ―International monetary system and the theory of monetary system‖ 2016, 217 page
tijorat banklari kredit resurslarining umumiy hajmida juda kichik salmoqqa ega
ekanligi, O‗zbekiston Respublikasi Markaziy bankining diskont siyosatining
mavjud emasligi va uning
lombard operatsiyalarining rivojlanmaganligi
Markaziy bankning
qayta moliyalash siyosatini
takomillashmaganligidan,
uning muomaladagi pul massasini tartibga solishdagi
ahamiyatining past
ekanligidan dalolat beradi.
Mening fikrimcha, O‗zbekiston Respublikasi
Markaziy bank i tijorat banklarini kreditlash hajmini oshirish yo‗li bilan bank
kreditlarining foiz stavkalarining darajasiga real ta‘sir etishi va shu asosda ularning
kreditlariga bo‗lgan
talabni
rag‗batlantirishi hamda
tijorat
banklarining joriy likvidlilik darajasini sezilarli darajada oshirishi lozim. Bu esa,
pirovard
natijada, so‗mning o‗rta va o‗zoq muddatli davriy oraliqlarda
barqarorligini ta‘minlash uchun zarur bo‗lgan iqtisodiy muhitni yuzaga keltiradi.
Ushbu o‗rinda tabiiy bir savol tug‗ilishi mumkin, ya‘ni Markaziy bankning qayta
moliyalash siyosati orqali tijorat banklarining kredit emissiyasini rag‗batlantirilishi
muomaladagi pul massasining keskin oshishiga va shuning asosida inflyasiyani
kuchayishiga olib kelmaydimi, degan savol tug‗ilishi mumkin. Chunki buyuk M.
Fridmenning pul-kredit konsepsiyasidagi muhim qoidalardan biri - tijorat
banklarining kredit emissiyasini keskin oshishi
muomaladagi pul massasining
oshishiga va shuning asosida inflyasiyaning kuchayishiga olib keladi, degan qoida
hisoblanadi. Ammo bizning fikrimizcha,
M. Fridmenning ushbu qoidasi O‗zbekiston iqtisodiyoti rivojlanishining hozirgi
davrida o‗z isbotini topmaydi. Buning sababi shundaki, hozirgi davrda,
respublikamizda milliy iqtisodiyotning bank kreditlari bilan ta‘minlanish darajasi
nisbatan juda past.
Do'stlaringiz bilan baham: 
