oldingidek qoladi, ya‘ni pul taklifining jadal o‘sishi narx darajalarini yuqori
tezlikda o‘sishi orqali inflyatsiyani yuzaga keltiradi.
Keyns modeliga ko‘ra, pul massasining o‘sishidan boshqa omillar yuqori
darajadagi inflyatsiyani yuzaga keltirishi mumkinmi? Yo‘q. Bu
hayratlanarli ko‘rilinishi mumkin, chunki Keyns tarafdorlari yalpi
talab va yalpi taklifga fiskal siyosat va shoklar ta‘sir qilishi qayd
etishgan edi. Nima uchun Keyns nazariyasining tarafdorlari inflyatsini
monetar holat deyishadi, chunki pul massasining yuqori darajada
o‘sishidan boshqa holatlar inflyatsina keltirib chiqarmaydi
89
.
Inflyatisiyaga ta‘sir etuvchi omillarni ichki va tashqi omillarga
bo‘lish mumkin. Inflyatsiyaga ta‘sir qiluvchi ichki omillarga quyidagilar
kiradi:
Xarbiy xarajatlarning oshishi. Mamlakat
bujeti xarajatlarini
oshirib, inflatsiya darajasining oshishiga olib keladi.
Xadd
an ziyod investisiyalarning kiritilishi;
Bala
nslashmagan oylik ish xaqi va narxlarning o‘sishi;
Eksp
ansion siyosat. Kredit qo‘yilmalarining arzonlashuvi iqtisodiyotga
ortiqcha pul massasining chiqishiga olib keladi.
Hadd
an ziyod emissiya yoki pul aylanishi tezligining oshishi.
Barcha iqtisodchilar iqtisodiy siyosatning asosiy maqsadlarini: yuqori
darajadagi bandlik va narxlar barqarorligini bir xil tushunishadi. Ammo, odatda
uni amalga oshirish bo‘yicha tavsiyalarni qarama qarshi berishadi. A k t i v
i q t i s o d i y
s i y o s a t t a r a f d o r l a r i o ‘ z-o ‘ z i n i
b o s h q a r i s h
m e x a n i z m i j u d a s e k i n i s h l a y d i s h u n i n g u c h u n h u k u m a t
m a q b u l d a r a j a d a i s h s i z l i k d a r a j a s i n i u s h l a b t u r i s h u c h u n a
k t i v
f a o l i y a t o l i b b o r i s h i l o z i m d e b h i s o b l a s h a d i . Passiv
iqtisodiy siyosat tarafdorlari esa, ishsiz darajasini tushirish bo‘yicha hukumat
aktiv faoliyatni amalga oshirmasa iqtisodiyot muvafaqqiytliroq rivojlanadi
deydi
90
.
Inflyatsiya darajalarining oshishiga olib keluvchi tashqi omillar mamlakat
ichki siyosatiga bog‘liq bo‘lmagan holda tashqi siyosat natijasida yuzaga kelishi
mumkin, ularga quyidagilar kiradi:
Tuzil maviy inqirozlar;
•
Tashqi savdodan tushumning kamayishi
89
Frederic S.Mishkin. The economics of money, banking and financial markets. Pearson Education
Limited. 2013. 621 page.
90
Frederic S.Mishkin. The economics of money, banking and financial markets. Pearson Education Limited. 2013.
630 page.
•
To‘lov balansining salbiy qoldiqqa ega ekanligi.
Mamlakat tashqi savdo hamkor mamlakatlari
va jahon miqyosida yuzaga
kelgan tuzilmaviy inqirozlar mamlakatning ichki iqtisodiy holatiga ham salbiy ta‘sir
qiladi. Bunday holat mamlakatning eksportini pasayishi, kutilgan valuta tushumiga
ega bo‘lmasligi hamda ishlab chiqarish jarayoniga salbiy ta‘sir qilishi orqali
namoyon bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: