Mavzu: Ikkilamchi og‘izlilar (Deuterostomata). Ignaterililar (Echinodermata) tipi. Dengiz tipratikanlari

Ekologiyasi va ahamiyati. 
Dengiz yulduzlari deyarli hamma okeanlar-da va normal 
sho’rlangan dengizlarda uchraydi. Ularning ko’pgina yirik va turli-tuman vakillari tropik 
dengizlarda tarqalgan. Ayrim yirik turlaridan
 Acanthaster
zaharli ignalarga ega. 
Binafshaqizg’ish rangli 
Solaster 
esa yirtqichlik bilan oziqlanib boshqa ignatanlilarga hujum 
qiladi.
Dengiz yulduzlarining ayrim turlari Uzoq Sharq dengizlarida uchraydi. Masalan, 
Astireas 
va
 
Patiria 
avlodlari vakillari ko’p uchraydi. Bular istemol qilinadigan mollyuskalarni (ustrisa, 
midiya) ko’plab yeb, zarar keltiradi. Masalan, 
A. rubens 
va 
A. amuriensis 
shunday turlar qatoriga 
kiradi.
Ignatanlilar filogeniyasi 
Ignatanlilarda anal teshigining blastopor o’rnida paydo bo’lishi, mezodermaning kelib 
chiqishi va uch bo’g’imli lichinkaning bo’lishi ularni ikkilamchi og’izlilar ekanligini tasdiqlaydi. 
Lekin ignatanlilarning barcha guruhlari uchun xarakterli bo’lgan 
diplevrula 
lichinkasining 
bo’lishi va aynan shu lichinka orqali, ularni kelib chiqishini tushuntirib berish ancha oson bo’ladi. 
Bu lichinkaning tuzilishi ignatanlilarning ajdodlari ikki tomonlama simmetriyali oligomer 
hayvonlar bo’lganligini ko’rsatadi. Bilateral erkin yashovchi ajdodlarning o’troq yashashga o’tishi 
bilan dastlabki radial simmetriyali ignatanlilar kelib chiqqan. 
Ular og’iz tomoni bilan suv tubiga yopishganligi sababli og’iz teshigi orqaga ko’chib o’tgan, 
orqa tomon esa oral qutbiga aylangan. Selom xaltalari ham o’z joylarini o’zgartirib organlarning 
assimetrik joylashishi yuzaga kelgan. Terisida ohak plastinkalardan iborat himoya skeletining 
paydo bulishi tufayli dastlabki guruhlar paydo bo’lgan. Bunday guruhlardan hozirgi kunda o’lib 
ketgan 
karpoidlar
va 
sestoidlarni 
ko’rsatish mumkin. 
Bir guruh dastlabki ignatanlilarning o’troq holda yashashga o’tganligi tufayli og’iz teshigi 
atrofida keyinchalik suvdan oziq zarralarni yig’ishga moslashgan kiprikli radial ambulakral 
egatchalar paydo bo’lgan. Bu egatchalar tabiiy tanlash jarayonida 5 ta bo’lib qolgan. Ichki organlar 
va skelet plastinkalarining joylashishi ham egatchalarning joylashishiga moslashib, 5 nurli 
simmetriyani kelib chiqishini tezlashtirgan.